Marta Rodríguez Engroba
A indefensión aprendida é unha cousa; normalizala voluntariamente, outra moi distinta
Somos mulleres normais e correntes, con defectos e virtudes, que nun momento dado das nosas vidas, tivemos a desgraza de que un malnacido se cruzou nelas.
Somos superviventes, si, eso é certo, pero non santas, e, como tales, cada unha do noso pai e da nosa nai.
Naturalmente, isto inflúe no xeito de xestionar a nosa desgraza e nas nosas reaccións posteriores, se ben é certo que hai determinados comportamentos que temos en común e que nos definen a todas nos.
Un deles é a aparición, ao longo do noso calvario, da indefensión aprendida, algo moi difícil de entender, por non dicir imposible, para aquelas persoas que non a viven e que fai que teñamos que escoitar algunhas das cousas que mais dano nos fan, como "Non entendo como sabendo o que lle está pasando non o deixa, ou o bota da casa” ou o xa clásico, tópico e mais doloroso comentario que se nos pode facer, referíndose as agresións físicas de "A min daríame a primeira, pero a segunda nin en broma” , descoñecendo que o que nos sucede é que estamos tan anuladas que xa caemos nese estado de indefensión aprendida, que nos leva a pensar, a convencernos, de que fagamos o que fagamos, nunca imos poder saír dese inferno, o que, unido ao pánico, e, en moitos casos tamén á falta de recursos, fan que perdamos toda capacidade de reacción.
Non esquezamos, ademais, que, nunha gran parte destas situacións, o agresor consegue illar a vítima de todo e de todos, e que é el quen controla absolutamente cada aspecto das súas vidas, polo que unha muller nesas condicións perde todo contacto coa vida social, contorna laboral, etc, etc, ademais de sufrir tamén con toda probabilidade violencia económica, dependendo do seu verdugo para todo, polo que chega un momento no que lle resulta totalmente imposible levar a cabo ningunha xestión ou trámite, nin moito menos tomar algunha decisión, por moi elemental ou obvia que esta sexa.
É, para ela, sinxelamente impensable.
Afortunadamente, isto é reversible, malia que leva o seu tempo, pero, pouquiño a pouco, a muller que consegue saír do cárcere da violencia machista, vai conquistando chanzos, acadando pequenos logros, que poden parecer insignificantes para unha gran maioría, pero que son toda unha gran vitoria para elas e que non se debe, en ningún caso, e baixo ningún concepto, minimizar, sendo este o único xeito de que vaian recuperando, malia que sexa moi lentamente, unha autoestima que case sempre lles fixeron perder por completo.
Naturalmente, isto é moito máis fácil se contan con algún tipo de axuda ou apoio, alguén que as acompañe nese proceso, nesa volta a vida.
É case como coller a un meniño da man cando da os seus primeiros pasos para que comece a camiñar.
Unha tarefa esta que, habitualmente, recae en alguén do seu círculo máis achegado. Unha amiga, un familiar... alguén próximo en quen confíe, e, isto é primordial, que saiba entendela, apoiala, pero sen sobreprotexela.
Non esquezamos que do que se trata e de que vaia conseguindo, pouco a pouco, a súa independencia, a valerse por si mesma.
O habitual é que, despois dun tempo, que non é o mesmo para todas, loxicamente, a muller vaia conseguindo ese obxectivo e chegue un momento no que cada vez pode facer máis cousas por si mesma que, ata entón, eran impensables, pero, lamentablemente, non sempre é así, e non estou a referirme a aquelas cuxo estado era tan lamentable que non son quen de remontar, se non que vou referirme a outro tipo de comportamento que, en Si, hai saída estamos a observar desde hai xa moito tempo, de feito desde sempre, pero que, dun tempo a esta parte, aumentou considerablemente, algo que nos preocupa, e moito.
Estou a falar de mulleres que, aínda tendo superada esa situación, asumen o seu papel de indefensas, pero conscientemente, sabendo moi ben o que fan, de tal xeito, que optan por seguir dependendo de quen as axudou.
Coa escusa desa dependencia, desa indefensión que sentiron durante tanto tempo, optan por seguir instaladas nela, pero, repito, moi conscientemente, e deixar que sexa a outra persoa, ou persoas, que están a axudalas, as que asuman as responsabilidades que lles corresponderían a elas e que xa están en condicións de asumir.
Co argumento de "Eu diso non entendo”, "Eu non son capaz de facer tal ou cal cousa”, "Nunca fixen tal ou cal xestión, porque el non me deixaba e non sei”, delegan todo nesas outras persoas, mesmo cousas de tal relevancia como as que atinxen aos trámites do seu divorcio, que tan só competen aos cónxuxes, desde as entrevistas cos avogados para cuestións como reparticións de bens, pensións, mesmo custodias dos menores se os hai, etc, etc, todo o delegan noutra persoa, que se acaba por sentir rebordada, mentres elas utilizan, por dicilo dalgún xeito, unha nova revitimización, unha segunda indefensión aprendida, pero plenamente consciente, instaladas nesa condición que non lles impide, pola contra, levar a cabo actividades que lles resultan pracenteiras.
Non nos preocuparía en exceso se fose algún que outro caso illado de cando en vez, pero observamos que son cada vez máis, e vemos, abraiados, como mesmo algunha delas, que se autodeclara totalmente incapaz de facer nin a máis mínima xestión nin amosa interese algún por aprender, está omnipresente nas redes sociais, e interactuando cunha contundencia que dista moito desa indefensión que din sentir, namentres que se converten en auténticas "tiranas emocionais” que chantaxean psicoloxicamente a quen soamente quere o mellor para elas e que son, porén, manipulables nese sentido, xa que chegan a sentirse culpables se tentan poñer límites.
Non estamos a culpabilizalas, nin moitísimo menos, pero si que entendemos que hai que traballar con estas mulleres e facerlles ver que as cousas non se fan así, que instalarse na comodidade nin é un xeito de superación, nin é, obviamente, xusto para quen está a axudalas, aos que tamén convén facerlles ver que, se de verdade queren apoialas, non deben permitir nin fomentar ese comportamento.
A indefensión aprendida pode deixar pegadas, e, de feito, as deixa, podo dar fe, e nalgunha ocasión, fan acto de presencia, pero chega un momento no que, cando o fan, afortunadamente, xa contamos cunha capacidade de recuperación que nos di "Veña, para adiante”.
Non ten perdón que nos maltratasen, claro que non, pero que explotemos a nosa condición de vítimas indefinidamente, tampouco.
Posiblemente isto non gustará a moitos, e menos a moitas, pero esta é unha realidade, e pechar os ollos ante ela non é a solución.
Había que dicilo, e así se fixo.