José Enrique Abalo
A gaita, un sopro de tradición
En Pontevedra, hai uns días, celebrouse o 25 aniversario do memorial Ricardo Portela, un mestre da gaita galega, cuxo legado pervive en cada nota que as gaitas emiten en Galicia.
Grazas a personaxes históricos como Ricardo Portela, Avelino Cachafeiro ou Áurea Rodríguez e outros máis contemporáneos como Carlos Nuñez, Xosé Manuel Budiño, Susana Seivane ou Cristina Pato a gaita galega é un instrumento que non envellece, renóvase con cada xeración, demostrando que a tradición non é un museo, senón un organismo vivo en constante evolución.
A súa influencia na vida cotiá e na formación da memoria colectiva é innegable. A diferenza dos grandiosos espectáculos organizados por grandes empresas, que xeran inmensos beneficios económicos, como o caso de Karol G ou Taylor Swift, a música tradicional ofrece unha conexión profunda e auténtica coas raíces e os valores da sociedade.
Nun mundo cada vez máis acelerado e globalizado, a música tradicional eríxese como un faro que nos guía ás nosas raíces máis profundas. E en Galicia, a gaita, coa súa melodía ancestral, é o corazón que late esta tradición.
Por iso se exploramos a contorna de Galicia podemos atopar numerosas asociacións e grupos de gaitas que serían dignos de destacar nestas breves liñas.
Neste contexto, sondando na miña terra de nacemento, en Moraña, desde maio de 2005, un grupo de amigos reúnense baixo o nome de Chinguilipé. Nacidos do grupo Seixebra, decidiron forxar o seu propio camiño, entrelazando a tradición galega con toques orixinais na súa música. O seu repertorio é unha homenaxe á terra, pero tamén un espazo de experimentación, sen perder nunca a esencia que os define.
Con cada actuación, a súa música resoa coa forza do ancestral, mentres proxectan a súa mirada cara ao futuro.
E ser gaiteiro non é só tocar un instrumento, é vivir unha experiencia única, chea de anécdotas e emocións. Dende as longas tardes de ensaio ata as actuacións máis espontáneas; cada momento é unha oportunidade para celebrar a vida e a música.
Pero ser gaiteiro tamén vén con retos. A falta de recoñecemento institucional, a dificultade para vivir da música ou a necesidade de compatibilizar a paixón pola tradición coas esixencias da vida moderna son algunhas das barreiras coas que se enfrontan. Porén, Chinguilipé e outros grupos coma eles seguen adiante, impulsados polo amor á súa terra e pola convicción de que a música é unha linguaxe universal que nos une a todos.
Ao longo da súa traxectoria, os integrantes de Chinguilipé viviron infinidade de momentos, uns felices, outros non tanto. Lembran con cariño as mañás dos domingos, cando, a pesar do cansazo, levan a súa música a distintos pobos, contaxiando a súa alegría entre todos os que as escoitan.
Ser gaiteiro é unha experiencia única, chea de pequenos rituais e anécdotas. Non son estrelas do rock, pero gozan deses detalles que fan especial cada actuación, como recibir comida ou bebida dos anfitrións despois de tocar de madrugada. Porén, non todo é doado, tamén coñeceron a decepción de tocar para poucos espectadores ou a falta de recoñecemento institucional.
A pesar das dificultades, atopan a súa maior recompensa nos nenos e nenas que bailan ao ritmo da súa música, que se interesan polos instrumentos e que se deixan fascinar polo son das gaitas. Estes pequenos momentos danlles forzas para seguir adiante, para continuar coa súa misión de preservar e difundir a música tradicional galega.
Chinguilipé soña cun futuro no que a gaita non sexa só un obxecto de museo, senón un símbolo vivo da cultura galega. Queren inspirar ás novas xeracións, conseguir que se sintan atraídos pola música e que se unan aos seus esforzos para manter viva esta tradición.
Chinguilipé de Moraña non é só un grupo de gaitas. A súa historia é un himno á perseveranza e á dedicación inquebrantable para manter viva a música tradicional. A pesar dos obstáculos, o seu espírito comunitario e o seu amor pola música seguen a ser o motor das súas actuacións e proxectos futuros.
Apoiar a música tradicional é fundamental por moitos motivos: preserva o patrimonio cultural, reforza a cohesión social, enriquece a diversidade cultural e impide a homoxeneización global. Ademais, pode fomentar o desenvolvemento económico local, creando oportunidades para artistas e artesáns e atraer turismo cultural. Por último, é unha opción máis sostible, en harmonía cos recursos locais e as prácticas ecolóxicas, fronte ao impacto ambiental dos grandes concertos.
En definitiva, a música tradicional é máis que un son; é a voz dun pobo, o murmurio das súas historias, a melodía das súas esperanzas. Sostela é defender a nosa identidade, e en grupos como Chinguilipé, esa identidade está máis viva que nunca.