Andrés Núñez Rajoy
Sanxenxo, verán, turistas e veraneantes (I)
Tiven, sempre, gañas de escribir sobre Sanxenxo e os seus visitantes. Por unha cousa ou por outro non me daba posto. Ata que no mes de xullo o seu alcalde, Telmo Martín, púxomo a tiro. Fixéranlle unha entrevista nun xornal e a periodista que escribiu o artigo puxo o seguinte titular: "Si un pijo gasta aquí... viva la pijería". Ao ler isto acordei escribir sobre os visitantes de Sanxenxo, mais decidín facelo cando non estivese por alí, que houbese distancia por medio, para non verme influído. Así que escribo isto dende a Costa Daurada tarraconense. Similar á costa da Rias Baixas no verán polo incremento de xente na época estival, cousa que tamén me vale para comparar. Logo de veranear en Sanxenxo veño, sempre, a mediados de setembro (fai menos calor) para estar cos netos e netas que viven onde está Port Aventura e saímos a "dar unhas voltas" pola contorna. Tarragona, Salou, Cambrils, L’Hospitalet de l’Infant, L’Ametlla de Mar e o Parque Natural do Delta do Ebro (onde sempre vou ver paxaros). Cando veño aquí, a finais do verán, sempre me lembro de Sanxenxo, a cabeza non para de comparar, o que é, o que foi e o que puido ser.
Antes de seguir aviso a navegantes, se pensan que vou falar mal de Sanxenxo van aviados, élles mellor non seguir lendo. Cánsame e abúrreme, cando dis que veraneas en Sanxenxo escoitar parvadas como que pijo non?, ou, hai moita pijería?, ou, moita chulería non si?. Por desgraza (para eles e elas) teño experiencias persoais de xente coñecida que falaba así. Viñan unha vez, ou dúas, no verán, por obrigación (dicían eles), a ver aos seus pais, nais ou avós. Sempre se queixaban, todo lles parecía mal, todo estaba mal. Si había xente no paseo porque había moita xente, se non había porque non había. En fin non había deus que os entendese. Pero ao igual que os porcos teñen o seu san Martiño, estes (falo de máis dunha ducia, que eu coñeza) por unha cousa ou por outra acabaron herdando o piso de Sanxenxo. Agora xa non hai quen os saque de alí, van case todas as fins de semana no inverno, e no verán xa son veraneantes. Dígolle a miña muller: "hai que ver como cambiaron desde que herdaron a vivenda aquí, menos mal que non teñen retrovisor de tempo". Aos falabaratos pásalles como os que cospen contra vento, ao final acaba na propia cara. Penso que os outros din as cousas por envexa xa que está todo cheo de xente en calquera lugar das Rías Baixas e como, cada vez, saímos máis, acabamos sendo máis nos sitios, e parvos, chulos e fodechinchos hainos en todos os lados, Sanxenxo non é a excepción. Comprendo aos que, de sempre, non soportan as aglomeracións, mais estes xa o din sempre, cando viaxan fano sempre en época nas que hai pouca xente.
O de Sanxenxo no verán, ao igual que calquera das vilas da nosa costa, sofre un proceso masificación de persoas, é dicir hai moita xente. Son moitos os motivos polo que pasa isto, vai desde os que son propietarios da vivenda onde veranean, pasando polo número de prazas hoteleiras, ata a cantidade de "pisos turísticos", que dito sexa de paso sempre houbo na nosa costa. Lémbrome de xente de fóra que reservaba o alugueiro do piso, ou chalet, para o ano seguinte nun mes concreto. É por iso que na costa non hai un proceso de "turistificación", non. Iso pasa en Santiago, ou Pontevedra ou na Coruña onde ese proceso afecta á vida dos residentes. Aquí non, aquí a xente sabe ao que ven, e repiten ano tras ano.
Si son sincero, a verdade é que me sinto preparado para falar de Sanxenxo. A miña preparación para falar de Sanxenxo ven da xente que me rodeou desde a primeira vez que fun alí. Disto xa van moitos anos. Todo parte da relación que tivo, e ten, a miña esposa Berta con Sanxenxo. O seu avó Federico Olegario Pimentel Vázquez, mestre, e a súa dona Margarita Piernas López, viviron en Sanxenxo, no Pazo de Padriñán, onde naceron as tías. O avó Olegario exerceu de mestre en Sanxenxo (aínda hai xente maior que foron alumnos del e lémbrannolo), tamén exerceu o seu labor un ano na Illa de Ons, cando en Ons había nenos (quen o diría hoxe, onde no inverno non fica ninguén). Na época da escola alá ía Margarita, cando o tempo o permitía, nun barco de pesca a ver ao seu home á illa. Logo acabaron indo a vivir e traballar a Pontevedra, mais o vínculo con Sanxenxo nunca se perdeu. Sempre se ía de veraneo, ou o que é o mesmo desde as vacacións escolares de xuño ata o comezo do curso a mediados de setembro. Alugaban a casa de señora Divina, máis ou menos por onde esta agora o hotel Carlos I. Con avós ían tamén miña sogra, Berta Pimentel Piernas "Bety" e meu sogro Claudio Roldán Quintana "Calo" cos fillos. Cando chego a esa familia xa ían ao piso da Rúa Madrid, os avós acabaron mercando en Sanxenxo. Onde si non?. Alí ouvín falar de Manolo Morán, o actor, de Manuel Jabois, de Román, da xente daquela época. Cando se falaba da Casa das Cunchas, non lle daban ese nome, para eles (e agora para min tamén) sempre será a casa da tía Paca. E, sobre todo as chiquitas. O ir tomar as chiquitas, aquelas cuadrillas na que se mesturaban os lilainos e os veraneantes. Podía poñer moitos nomes dos sanxenxinos cos ía, e algúns aínda vou, a tomar as chiquitas, mais ocuparíame moito espazo, ou o que é peor que me esquecera dalgún. Forxáronse moitas amizades. Eran outros tempos. Desde a pandemia xa é máis difícil tomar as chiquitas, o que eran bares agora tiran máis cara a restauración. Vimos medrar aos fillos e fillas da xente da hostalaría, agora aténdennos elas ou eles. As relacións de amizade seguen. Acabamos colléndonos cariño. Como nos din eles "sodes da casa". Nos meus primeiros anos aínda había varios chalet que miraban á praia. Vin como ían desaparecendo os para dar paso a edificios de pisos. Quedan poucos, no medio e medio Granxola de Don Germán, como lle chamaban, o home de Peñaranda de Bracamonte (Germán Sánchez Ruipérez fundador do grupo ANAYA, Alianza Editorial e Edicións Xerais, falecido en 2012) e chegando ao final, cara punta Vicaño o mes pasado tiraron un, queda o ArantxaEnea e outro.
Con estes vimbios funme facendo veraneante en Sanxenxo. Fun coñecendo á xente que viña veranear. A miña muller explicábame quen viñan sendo. Primeiro aos que tiñan (e aínda teñen) residencia en piso ou chalet propio. Logo aos que viñan de aluguer reservado dun ano para outro. Lémbrome de familias que viñan con todo o persoal de servizo. Nos primeiros tempos non era raro ver empregadas do fogar vestir no que se lle chama "traxe de cofia", agora xa non se ve. Vin chegar as primeiras empregadas do fogar suramericanas, que lle daban día libre o domingo e xuntábanse, case todas, a comer ou merendar, e falar das súas cousas, no terreo do cemiterio vello, onde esta agora o parque infantil, entre as praias de Lavapanos e A Panadeira. Máis tarde aos que viñan só un mes. Coñecémonos, socializamos. Iso doume coñecemento para saber como se comportan moitos deles, como nos comportamos. Visto agora con distancia temporal, e dándolle voltas ao maxín, teño claro que non deixamos de ser tribos.
Desde Vilafortuny (léase como si estivese escrito Vilafortuñ) onde estou escribindo, co sol no lombo, o oeste, aquí, sempre está no lombo cando miro ao mar, teño que pensar como poñer a toalla na praia, póñome a darlle voltas a que ía, e a que vai, a xente a Sanxenxo. Si comparo con esta costa acabo chegando a unha conclusión moi rara. Aquí as opcións de lecer son moitas, case infinitas. Teñen de todo, e de sobra. En Sanxenxo, e na contorna hai menos, moitísimas menos. Pouco apouco foron aparecendo negocios do lecer. O Paris-Dakar, o campo de gol de Meis. A xente antes ía a Zoo, agora vai ao porto deportivo. Seguro que co paso do tempo irán aparecendo máis aportacións ao lecer. E, pregúntome eu, si hai pouco, como é que a xente segue a vir un ano tras outro a Sanxenxo, e cada vez máis? Son parvos? A resposta é sinxela non, non son parvos veñen socializar. Ten praias e entre elas unha das praias urbanas máis bonitas da península. Unha morea de bares e restaurantes e un paseo longo. A miña conclusión é que a xente "descansa" e "desconecta" paseando entre outra xente, falando con outra xente, tomando as chiquitas con outra xente. A xente que ven a Sanxenxo vén a socializar, o resto preocúpalle menos.
No artigo da semana que ven falaremos de "pijos" e outras tribos que veranean aquí.