Polonia perdeu durante a II Guerra Mundial o 70% de todo o seu patrimonio artístico. Museos, igrexas ou coleccións privadas foron expoliadas polos nazis, que o arrasaron todo ao seu paso. As autoridades polacas estiman que desapareceron unhas 516.000 obras de arte.

Gran parte dos bens roubados foron devoltos tras a derrota do exército hitleriano, pero moitas delas, sete décadas despois, continúan en paradoiro descoñecido. Recuperalas é unha das prioridades do Ministerio de Cultura e Patrimonio Nacional de Polonia.

A iso dedícase un departamento especializado que, tras clasificar todas as pezas de arte roubadas tras a invasión nazi, centra os seus esforzos en buscalas por todo o mundo e solicitar a súa devolución aos seus lexítimos propietarios, o pobo polaco.

As novas tecnoloxías axudáronlles a rastrexar estas obras por todo o mundo. Foi así como, en decembro de 2020, descubriron que dous destes cadros, que integran un díptico do século XV formado por unha dolorosa e un ecce homo, estaban en Pontevedra.

Ambas as pezas, creadas no taller do pintor holandés Dieric Bouts, principal representante da Escola de Lovaina, por un dos seus alumnos -probablemente o seu fillo- pertencían á Colección Czartoryski, desvalixada polos alemáns na cidade de Gołuchów.

As pinturas, tras saír de Varsovia en 1944, reapareceron nun comercio de arte de Madrid en 1973 e chegaron ao Museo de Pontevedra en 1994, como parte da compra da colección de José Fernández López, formada por 313 pinturas de autores e cronoloxías diversas.

Os expertos descoñecen onde e en que momento foron adquiridas por Fernández López, pero todo parece indicar que puido facelo na Sala Parés de Barcelona ou na Galería El Cisne de Madrid, das que era cliente habitual. 

"A recuperación dunha obra expoliada é a primeira etapa dun proceso longo e tedioso que dura anos, aínda que neste caso foi todo o contrario", explicou a directora da área de Bens Culturais do Ministerio de Cultura de Polonia, Elzbieta Rogowska. 

Ela mesma asinou este mércores a acta de devolución formal deste díptico ao seu país e mostrouse "moi agradecida" ao Museo de Pontevedra por permitir que estas obras "volvan á súa casa" e facelo cunha dilixencia "que esperamos que marque un precedente".

O díptico recuperado por Polonia, segundo Rogowska, "é moi pequeno pero ten unha gran historia e un gran valor" e supón, subliñou, un paso máis no proceso de "restitución" que o seu país impulsa para recuperar todo o seu patrimonio roubado.

"Aos poucos estannos devolvendo todo e estamos moi contentos de avanzar hoxe neste camiño", sentenciou a dirixente polaca.

Para o Museo de Pontevedra, segundo o seu director, Juan Manuel Rey, o de hoxe foi un "día grande" para esta entidade ao contribuír a "facer xustiza" cunha situación, a orixe ilícita destes dous cadros, que para eles era "totalmente descoñecida".

Rey asegurou que "veremos con certa pena" a perda dun díptico que para o museo pontevedrés era "importante" como mostra da arte da Escola de Lovaina, un sentimento que se mestura coa "satisfacción" de poñer fin a unha "inxustiza histórica". 

"Tiñamos que facelo sen darlle cincuenta voltas e proceder á súa devolución canto antes e de maneira gratuíta", engadiu o vicepresidente da Deputación de Pontevedra, César Mosquera, responsable político do Museo de Pontevedra.

Tan pronto como Polonia se puxo en contacto coas autoridades pontevedresas se iniciou este procedemento de devolución "de forma inmediata", algo que segundo lembrou Mosquera "non é para nada algo habitual" e converte ao Museo de Pontevedra en "referente mundial".

A este respecto, a presidenta provincial, Carmela Silva, confía en que tras este paso dado desde Pontevedra "sexa moi difícil que outros museos non sigan este mesmo camiño" e devolvan todas as obras de arte que foran expoliadas ou roubadas.

"O mundo debe aprender que non bastan as palabras senón que se necesitan feitos para restituír aquilo que foi arrincado aos seus propietarios por unha guerra ou por sistemas totalitarios que fan tanto dano aos países que os sofren", resolveu Silva.

Tras quedar os cadros xa baixo custodia de Polonia, unha empresa especializada en arte encargarase de trasladar este díptico a Madrid para, posteriormente, levalo en avión ata territorio polaco, onde quedará depositado no Museo Nacional de Poznan.

Pantalla completa