Lambedelas terapéuticas na residencia de Campolongo
Por Natalia Puga & Mónica Patxot
Senda chega despaciño, sigilosa, sen un só ladrido e, con todo, a súa presenza é de todo menos discreta. Nada máis entrar pola residencia de maiores de Campolongo, empeza unha pequena revolución. Acode cada luns e convértese na mellor terapeuta para estimular aos residentes. Anímaos a moverse, a socializar, a mellorar a postura corporal, a sorrir e, en definitiva, a mellorar o seu estado psicolóxico e físico.
Senda ten 8 anos e é unha cadela labrador cor chocolate que, coa súa mellor amiga, Ana Martínez Fontúrbel, realiza unha intervención asistida con cans contratada pola residencia á asociación Ramalladas. Interactúa en xeral cos 97 usuarios actuais do centro, aínda que se centra naqueles con maiores necesidades.
Aproveitando as súas habilidades caninas como recurso para a atención e mellora da calidade de vida de persoas en situación de dependencia, fraxilidade ou con necesidades especiais, traballan cos residentes en función das súas necesidades e os resultados son xa palpables nada máis empezar.
"Con Senda consegues estimular a residentes que doutra forma non es capaz, sobre todo, cos que teñen máis deterioración cognitiva, con ela están máis receptivos, máis activos", explica Sonia Reboredo Taboada, terapeuta ocupacional da residencia. Ana Martínez, que acompaña a Senda na súa terapia, engade que "produce beneficios máis facilmente que outra tipo de estímulos".
As visitas semanais de Senda non son sempre iguais, senón que o ritmo vano marcando os propios residentes. Ana chega con ela e, nada máis vela, xa hai usuarios que a pairan e saúdana. Outros cruzan no seu camiño e páranse a darlle unha mazá e outros, simplemente, queren acariñala.
O día que as acompañamos, a primeira interacción tarda apenas uns segundos. Lola, unha veciña de Tomeza de 83 anos, garda no seu andador un anaco de mazá para ela. Rexeita unha invitación para pasear con Senda e Ana porque "me doe un ril" e detense a acariñala, a darlle bicos, a darlle a man e a falar un intre con ela.
Aínda que pode parecer unha interacción inocente e sen maior repercusión, non o é. Senda animou a esta octoxenaria a socializar e, ademais, axúdaa a situarse temporalmente, pois xa a agardaba ansiosa coa súa mazá no andador porque sabía que era luns.
A terapia non sempre foi en luns, senón que antes realizouse en venres ou mesmo houbo épocas en que había dúas veces á semana. Con todo, o de menos é o día, o importante é que sexa sempre o mesmo, pois serve de referencia temporal para os usuarios e, no caso daqueles con algunha deterioración cognitiva, permíteos situarse.
Un dos beneficios destas terapias con Senda é que "sitúa ás persoas persoalmente, temporalmente e por localización". Ana foméntao, pois a cada usuario co que interactúa anímao a dicirlle quen é, quen é a mascota que a acompaña, onde están e que día é.
Ana e Senda levan xa anos de terapia en Campolongo, do mesmo xeito que noutros centros de persoas maiores ou con discapacidade da provincia. Ao principio de cada tempada, establecen con Sonia Reboredo unha serie de obxectivos a traballar con cada usuario e, en cada visita, traballa como eles. Moitos vanse adaptando a medida que avanzan as semanas ou actualízanse coa chegada de cada residente, pois o importante é que o traballo con Senda complemente a outras terapias que se seguen.
O traballo enfócase, principalmente, a nivel emocional e funcional. A modo de exemplo, Sonia explica que hai usuarios que teñen unha postura encorbada que logra corrixirse cando interactúan con Senda porque, ao peiteala ou darlle para comer, teñen que mellorar a súa postura corporal e estar máis erguidos.
Cada visita de Senda dura ao redor de dúas horas e media, nas que interactúa tanto cos usuarios con mobilidade que están nas zonas comúns da residencia como con aqueles que están encamados ou en plantas máis delicadas como a cuarta, reservada a aqueles con dano cognitivo.
Na cuarta planta están J. e J.M., dous homes dos que preservamos a identidade. Senda vai o seu encontro nunha sala común desta planta e, nada máis vela, alégraselles a cara. J.M. ten afasia como consecuencia do seu alzheimer e non logra comunicarse, de modo que as súas opcións de socialización son reducidas. Con todo, Senda logra arrincarlle un leve xesto que en realidade, é un gran sorriso. Avances moi leves e pouco apreciables que son, con todo, unha gran mellora para a súa situación xeral.
J. coñeceu a Senda cando non era capaz de relacionarse con ninguén da súa residencia e, grazas aos avances con ela, mesmo empezou a facer visitas ao seu pobo.
Con J. e J.M. saímos a pasear. Cóllena da correa e baixan no ascensor. Antes de saír da residencia, falta unha nova parada, con Pilar, que está nunha das salas de espera. "Ola, Sendiña, sobe, Sendiña, ai, que guapa estás". Son as primeiras palabras que lle dedica, previo a compartir bicos, caricias e lambedelas.
Os tres van facendo quendas para levar a correa, e coa axuda de Ana, comeza o paseo. O paseo máis terapéutico que poderían facer, pois a J. e J.M. axúdaos a socializar e a Pilar a situarse e a moverse, pois ten problemas de mobilidade e tamén algúns problemas para situarse especial e temporalmente.
O bo ánimo contáxiase nada máis atoparse con Senda e non tardan en chegar as cancións. Pilar cántalle e sorrille e, con esta interacción, lógrase outro dos beneficios desta terapia, a mellora da autoestima dos usuarios.
"Axudar nos coidados básicos da cadela como asearla, darlle de comer, beber... mellora a autoestima, notámolo ao momento", explica Ana.
Senda é sempre un complemento a outros estímulos e ten a vantaxe de ser multisensorial, axudando ás persoas a xerar emocións e recordos e, de paso, a evocar recordos e sentimentos que, doutra forma poderían parecer esquecidos, abrindo paso a unha interacción moito máis completa e terapéutica.
"Moitas persoas maiores, na súa vida, tiveron can e estar con Senda lémbralles o que lles facían sentir e abren a porta para traballar, evócalles sentimentos", sinala Ana. Fainosmáis receptivos a calquera outra terapia e estímulo.
Tal e como explica Sonia, "Senda xera un vínculo moi importante para propiciar a interacción", sendo especialmente efectiva para dar a benvida a novos residentes que teñen problemas para adaptarse á residencia ou socializar cos seus compañeiros. Mesmo tiveron casos dunha persoa que en toda a semana tan só interactuaba cos seus compañeiros durante a visita desta terapeuta peluda.
Senda axúdalles a "manter o nivel de alerta". Josefa, de 87 anos, e María, de 86, atópanse con ela nunha das salas de espera e confírmano. "Senda é amiga de todo o mundo que está aquí", explica a primeira. "Divertímonos con ela", di a segunda .
Non hai ninguén na residencia, nin traballadores nin usuarios, que non saiba o seu nome. Algúns a esperan como auga de maio, como África, que compra unha mazá cada luns para darlla e, cando non vai por calquera imprevisto, ponse triste. Para outros é a clave para realizar con ánimo os exercicios de fisioterapia, "tela enfronte, sérvelles de motivación para camiñar". E, para todos, marca a diferenza para "mellorar un día triste, anímaos, reláxaos". "A clave creo que é a motivación", resume Ana.