A innovadora 'ruta' para nenos con TEA que comeza en Pontevedra
Para un neno con trastorno do espectro autista, un diagnóstico precoz é clave no seu desenvolvemento. Identificar os primeiros signos a unha idade temperá permite aos especialistas deseñar unha atención personalizada que lles axude a levar unha vida practicamente normal.
"Hai un período xanela no desenvolvemento no que podemos actuar e modificar dificultades", explica o pediatra Alfonso Amado, que relata a PontevedraViva que "cando se pecha ese período é moito máis difícil traballar con eles e non podemos facer grandes cousas".
Por iso, este facultativo pontevedrés, un dos profesionais de pediatría máis recoñecidos de España, decidiu impulsar un programa pioneiro que, precisamente, busca valorar a estes nenos "con datos certeiros e obxectivos" e intervir sobre eles "canto antes".
Con La Ruta Azul, Amado pretende resolver un problema "que se atopaban as familias" con nenos con problemas de neurodesenvolvemento. "Desde que empezaban os primeiros síntomas ata que se facía o primeiro diagnóstico pasaban unha media de dous ou tres anos", sinala o pediatra.
Os pais, de médico en médico e de especialista en especialista, "perdían un tempo precioso" no que os signos dos seus fillos agravábanse. En moitos casos, sen apenas remedio. "Nós o que tentamos é acurtar todo ese proceso", sostén Alfonso Amado.
O principal motivo de alerta para un neno con TEA é o atraso na linguaxe "porque ver se fala ou non é algo moi obxectivo". Que ao ano e medio non pronuncie palabras pode ser indicativo da existencia deste trastorno. Aínda que, segundo Amado, non sempre é así.
"Preocúpame máis que non sinale co dedo", afirma este médico pontevedrés, para o que este xesto demostra que o neno ten intención comunicativa "e ao final acabará falando". Pero, se non fala e non emite sinais, "aí xa estamos ante un problema que hai que tratar".
Cunha atención precoz e intensiva, os resultados son "espectaculares" xa que se pode corrixir todo o que afecta negativamente o desenvolvemento dun neno con trastorno autista, afirma o pediatra, se os pais seguen o camiño marcado polos especialistas.
Pero en casos nos que non se revela esta condición ata máis tarde, ao redor dos cinco anos, "hai moita afectación e tratalos é moito máis complicado porque eses nenos xa non teñen tanta plasticidade neuronal e xa hai determinadas cousas que están afianzadas".
Axudar aos pais para entender a condición dos seus fillos tamén é unha das liñas de traballo de La Ruta Azul. "Eles o que queren é un roteiro claro dos pasos para seguir, alguén que lles diga que facer", subliña Alfonso Amado, que aconsella non usar a palabra 'autismo'.
"Se dis iso os pais bloquéanse por completo e xa non pensan noutra cousa que nesa palabra", indica este experto, que prefire explicar este trastorno apelando a dificultades de comunicación, interacción e linguaxe ou "patróns de comportamento anómalos".
En Pontevedra, un equipo multidisciplinar composto por unha vintena de persoas traza un camiño "obxectivo, individualizado e coordinado" para que cada neno diagnosticado con TEA "vaia resolvendo os seus problemas de neurodesenvolvemento dunha forma o máis rápida posible".
Así, o programa integra no mesmo centro a pediatras, psiquiatras, logopedas, terapeutas ocupacionais ou fisioterapeutas "para saber en cada momento que é o mellor para o neno e poder ir modificando o tratamento ou as terapias", segundo o seu responsable.
"Tentamos que todo se faga no mesmo sitio, da maneira máis cómoda para as familias e evitando exploracións innecesarias aos nenos", engade Alfonso Amado, polo que tamén encargan estudos xenéticos, resonancias, analísticas ou probas de diagnóstico rápido.
Ademais, existe unha "ligazón coas familias", unha figura de referencia que coordina toda a atención que reciben os menores e aos que os pais poden recorrer para resolver dúbidas.
Cun tratamento adecuado e un seguimento profesional "poderemos desenvolver o seu máximo potencial, tendo claro que non hai dous nenos iguais", explica Alfonso Amado
Todo este traballo está encamiñado a que estes menores "sexan autónomos e felices", resume o seu director, de forma que "se valgan por si mesmos e estean integrados cos seus compañeiros no colexio", que teñan unha aprendizaxe adecuada ou que se saiban comunicar apropiadamente.
Mediante esta abordaxe terán "peculiaridades que non lles limitarán demasiado", asegura Amado, que reitera que cun tratamento adecuado e un seguimento profesional "poderemos desenvolver o seu máximo potencial, tendo claro que non hai dous nenos iguais".
EFECTOS DA PANDEMIA
Para este pediatra o aumento "exponencial" que se rexistra de nenos con TEA non se explica tan só co feito de que os seus profesores ou os seus pais estean máis alerta aos primeiros síntomas. A pandemia tamén agudizou un problema que podería estar xa latente.
Nos dous últimos anos, apunta Alfonso Amado, os nenos "tiveron pouco contacto con outros nenos e estiveron expostos a demasiadas pantallas electrónicas", polo que non recibiron a estimulación social e socioeducativa que necesitan a esas idades.
"Non é por neglixencia dos pais, quero deixalo ben claro, senón pola situación que nos tocou vivir", matiza este profesional, que lamenta que moitos nenos que tiñan xa "certa susceptibilidade", debido aos confinamentos, "foron por un camiño que non nos interesaba".
Iso si, o feito de que apostase por Pontevedra para impulsar aquí este proxecto "non é porque nesta zona haxa máis prevalencia", senón porque as familias que xa atendía "sempre que viñan á cidade estaban moi contentos" ao contribuír á autonomía dos menores.
A Pontevedra chegan familias de toda España para participar este innovador programa "e mesmo temos unha de Estados Unidos", sentencia o seu coordinador, para quen a cidade "non é unha limitación para que veñan porque é un sitio que lles ofrece moitas oportunidades".