Manuel Lourenzo González
Cegoñas no fondo da ría: Estrelas en Pontevedra
Aínda que o feito non é de por si relevante, é tradición que as vilas e cidades se esforcen por contar nas súas festas con espectáculos musicais de fuste que dean realce, demostren modernidade e atraian visitantes, en discreta competencia coas poboacións da contorna. Aínda lembramos certo alcalde dunha populosa urbe que no seu día proclamou que lle gustaría ser recordado como o alcalde que trouxo a actuar os Rolling Stones. Afortunadamente, non todos os rexedores guían a súa acción de goberno con miras tan banais.
Pontevedra non quedou atrás nesta teima e ao longo dos anos, unhas veces con máis acerto e outras con menos segundo o xuízo de cadaquén, foi xerando un currículo de espectáculos de certo nivel pensado para todos os gustos que en xeral satisfixo a poboación. Nesa listaxe de actuacións históricas existe, curiosamente, un baleiro na memoria, e quizais no coñecemento de moitos, que convén despexar para maior fachenda das nosas festas maiores ou "peregrinas" de toda a vida.
Ocorreu en 1957, nun tempo no que se constataba certa recuperación tras a dura posguerra. No exterior, en plena guerra fría, o mundo cambiaba a grandes pasos: sucedíanse as declaracións de independencia de antigas colonias, comezaba a revolución cubana e asentábase a semente da moderna Europa co Tratado de Roma e, hai que dicilo, o festival de Eurovisión; asemade, probábanse bombas atómicas a eito, enviábase a cadela Laika ao espazo, a vespa ampliábase cun sidecar e o bikini trastornaba o sentido da moral; o mundo da música evolucionaba cos discos de vinilo e a asunción do rock and roll como sinal de identidade da xuventude.
Precisamente do mundo do rock chéganos a noticia que queremos lembrar ao fío das festas que estes días se celebran en Pontevedra. Estaba daquela nos comezos da súa andaina quen en pouco tempo había colleitar un prestixio sen precedentes na historia da música contemporánea. Falamos de Elvis Presley, aquel mozo estadounidense que conmocionou a varias xeracións coa súa voz persoalísima, o seu estilo sensual e provocador, a súa presenza poderosa e unha nova forma de entender a música urbana como manifestación cultural que aglutinaba a xuventude e lle daba protagonismo de seu. Tamén, simultaneamente, abríase o portentoso negocio da música moderna, que convertía as arelas revolucionarias nun produto industrial máis, ao fío de novos conceptos que ían tomando forma como uniformidade e globalización.
Pero todo iso habíase saber despois. No ano 57 en que estamos, Presley, que xa era unha figura de enorme éxito en Norteamérica e comezaba a sonar forte no resto do planeta onde chegaban as ondas hertzianas, recibiu algúns contratos puntuais do vello continente que o habían ter un mes e medio entre nós. Na súa axenda figuraban actuacións en diversas cidades de Italia, Alemaña, Francia e, por último, España. Todo isto sería entre mediados de agosto e finais de setembro, tempo no que o artista gozou dun permiso especial das autoridades americanas, habida conta de que estaba pendente de ser incorporado ao servizo militar. En España tiña comprometidas Elvis dúas citas. Na primeira, iría a Madrid a facer unha gravación para o programa conmemorativo do primeiro ano de funcionamento da Televisión Española, que se emitiría en outubro. Logo voaría á capital catalá para participar, o 24 de setembro, na inauguración do novo e grandioso estadio do Barcelona C.F., o coñecido como Camp Nou.
Pretendían as autoridades franquistas, con esta concesión ás modas xuvenís chegadas dos países máis avanzados, dar unha mostra de adaptación aos novos tempos dentro dun proceso de aperturismo que, coidaban, concordaba coa integración de España en organismos internacionais de signo democrático e non desentoaban co recentemente asinado Concordato co Vaticano.
Mais aconteceu que na viaxe de vinda, un mércores 16 de agosto, no momento en que Presley e o seu equipo de músicos, técnicos e demais acompañantes, en total vinte e catro persoas, abandonaban o Atlántico e entraban no ceo de Pontevedra con rumbo a Roma, o seu avión, un modelo F27 acabado de fabricar, avisou dun problema nunha das turbohélices que fixo que os pilotos optasen por unha aterraxe preventiva. O lugar idóneo parecía o aeroporto de Peinador, que entrara en funcionamento apenas tres anos antes e ofrecía condicións óptimas; mais a urxencia da manobra constituía un problema para o programa de voos nunhas instalacións aínda moi axustadas, polo que os responsábeis preferiron desviar o F27 á explanada de aterraxe que se viñera utilizando nas décadas anteriores, especialmente no tempo da Guerra Civil, situada na cima de Cotorredondo, un lugar que despois se aproveitou para a acomodación das pistas e barracóns da actual Brilat.
Dábase a circunstancia de que un dos técnicos de son que acompañaban a Presley era natural de Lérez, o seu nome era Suso Covas, que se estabelecera nos EEUU tras casar coa filla dun diplomático con funcións na ONU para despois comezar a traballar nos estudos da RCA. Mentres que a maioría dos pasaxeiros foron aloxados en hoteis da cidade en tanto duraba a reparación, Suso Covas convidou a Elvis e os músicos a ficar no seu barrio repartidos entre a súa casa e as de algúns amigos. Aínda que Pontevedra non significaba un perigo para o ídolo polo acoso de fans, a idea gustoulles a todos por permitirlles gozar dun día de anonimato e lecer entre amábeis descoñecidos.
Celebrábanse nesas datas as festas da Peregrina, co boato e éxito de público habituais malia o triste fado da época, un público que, chegado de todas as localidades veciñas, enchía o campo da festa diante do palacete da Deputación mais os espazos lindeiros, onde se instalaban a nora, os cabaliños e coches de choque, as tómbolas, postos de comida e outros centros de divertimento. Daquela, despois dunha merenda a base de peixes fritidos, polbo, empanada, rosquillas e bo albariño, o grupo de amigos deu un paseo pola verbena. Comentábase entre o público a inesquecíbel actuación, na noite anterior, da orquestra Florida, a formación do admirado Diosiño, dona dun sólido repertorio de temas clásicos, e agardábase con impaciencia a do día seguinte, a Poceiro, coa súa potente sección de vento, baixo o liderado do propio Benito Poceiro. Esa noite estaba a ser a estrea pontevedresa doutro grupo, tamén da capital, de recente formación e polo tanto pouco coñecido, Los Chicos del Jazz, que, comandado por Antonio Moldes, poñía o selo máis moderno e desenfadado no seo desas agrupacións que se foron creando coa xeneralización da enerxía eléctrica, as técnicas de amplificación do son, a influencia das radios e a asimilación das aldeas ás modas urbanas.
No momento en que chegaron os americanos, con Elvis e o seu anfitrión á cabeza, Los Chicos del Jazz acendían o ambiente co mítico In the mood, de Glenn Miller. A súa execución, con toques de big band, engaiolou o roqueiro ata tal punto que, no momento en que a orquestra anunciou un descanso, utilizando a Suso como intérprete, pediu a cesión dos instrumentos para tocaren eles mesmos, un humilde conxunto americano nos inicios da súa carreira, un par de pezas diante daquel público tan entendido.
Amosáronse os da orquestra encantados con aquela colaboración internacional, e quedaron a escoitar xunto co sorprendido público. Meu dito, meu feito, comezou Elvis cun sinuoso Heartbreak Hotel que abriu expresións que ían da incomprensión ao pasmo máis total, seguiu cun rítmico Jailhouse Rock que fixo vibrar os sentidos, para rematar cun electrizante Blue Suede Shoes no que a voz e os movementos de cadrís daquel americano de rexo topete fixeron que ninguén puidera permanecer estático. Cando baixaron do escenario, seguiunos durante moito tempo o entregado aplauso do público en estado de éxtase, e sobre todo dos da orquestra, que non entendían que dos seus instrumentos puidese saír semellante música. Foi unha noite moi especial para as persoas que se achaban na verbena, a maioría das cales, por descoñecemento do fenómeno que estaba no escenario, seguramente a borrarían logo da súa cabeza, pero que quizais a recuperen hoxe con esta lembranza.
Hai que sinalar que, finalmente, a censura franquista impediu que a actuación de Elvis, gravada á volta da súa xira europea, fose emitida no ano conmemorativo da TVE, sendo substituída pola dun emerxente Juanito Valderrama. O indiscutíbel talento do futuro rei do rock non foi suficiente para superar os temores causados polo seu randeo erotizante, a todas luces contrario ao espírito do Concordato. Así mesmo, prohibiuse a súa participación na inauguración do estadio do Barcelona, como tamén que este levase o nome do fundador histórico do club, o deportista suízo de orixe xudía e nacionalista catalán Joan Gamper. Pontevedra, porén, dunha maneira accidental e espontánea, tivo a sorte de gozar do Elvis máis mozo que entusiasmou a poboación, aínda que tamén houbo quen condenou aquelas modas dos pantalóns axustados, moverse como cabareteiras e cantar nunha lingua do demo. Tardouse anos en saber quen era o fenómeno, e aínda despois de se saber, custaba traballo crelo. Aínda hoxe custa.
Elvis, o rei do rock. Por Kiko da Silva.
18.08.2013