As cifras por si soas xa asustan. O Hospital Montecelo de Pontevedra chegou a vivir un pico de 31 pacientes con covid-19 en unidades de coidados críticos. Así, como datos fríos, xa axudan a comprender a gravidade da situación, unha pandemia que obrigou a habilitar ata catro unidades distintas do centro hospitalario como UCI. Se ao número engadímoslle unha imaxe, o impacto aumenta. Este sábado, por primeira vez desde o inicio da crise sanitaria, un fotógrafo puido acudir en réxime de Pool a esta unidade de coidados intensivos pontevedresa e as imaxes permiten comprender en toda a súa dimensión a loita entre a vida e a morte que se libra a diario entre as súas paredes.
Este domingo, Marina Varela Durán, xefa de servizo de Anestesiología e Reanimación da área sanitaria de Pontevedra e O Salnés e membro do Comité Clínico de Expertos creado pola Xunta de Galicia, explica en PontevedraViva a dimensión real da situación.
As cifras impactan, non se viu ata o de agora tantos pacientes críticos na área sanitaria. Como estades a vivir esta terceira onda na UCI?
Esta terceira onda foi moito máis crúa que a primeira, houbo un maior número de ingresos nas unidades de críticos en toda Galicia e houbo durante unha semana un número de ingreso moi elevado diariamente. Nisto momento, ese número de ingresos é menor; houbo días mesmo que non houbo ingresos, pero aínda onte tivemos e foi realmente a peor onda a nivel asistencial, tanto a nivel de hospitalización como a nivel de unidades de críticos. Eu son anestesióloga e traballo nunha unidade de reanimación e estamos afeitos o paciente crítico a velo, a tratalo, e a verdade é que foi realmente duro. Un número de pacientes moi elevado e cunha gravidade algún deles, non todos, con extrema gravidade e moita demanda de coidados críticos.
Un paciente covid, a maiores de calquera outro paciente crítico, ten a esixencia de utilizar o EPI cada vez que se lle atende. Cales son as outras particularidades para atendelos?
Son pacientes que producen unha maior carga de traballo porque xa non é só poñer o Equipo de Protección Individual, senón que cada vez que ti traballas co paciente e logo salgues, tes que cambialo. En si iso é algo técnico. Son pacientes que teñen unha gran complexidade porque teñen unha extrema gravidade e unha afectación pulmonar moi importante, moitos deles cunha pneumonía bilateral. É unha patoloxía que require ventilación mecánica en moitos dos casos, pronación, manobras de recrutamento alveolar e un manexo moi intenso da ventilación mecánica. Son pacientes que teñen unha osixenación moi baixa e requiren unha sedación nalgúns casos profunda e un manexo de coidados críticos moi intenso, tanto a nivel respiratorio como hemodinámica, de sedación, metabólico, a súa nutrición, neurolóxico…
O traballo é inxente…
É un paciente cunha alta demanda e o EPI é algo que un ten que poñer para protexerse, pero en si non é o que máis destacaría. Destacaría a gravidade destes pacientes, a intensidade dos síntomas que teñen e que son pacientes que requiren un coidado crítico de moita demanda tanto a nivel médico como de enfermería. A verdade é que é un reto, un paciente complexo. Imos coñecendo máis cousas, pero é un número de pacientes moi elevado cunha patoloxía grave e que require moita demanda.
Son pacientes que, ademais, adoitan estar moito tempo en UCI. Cal é o tempo medio de ingreso?
Hai distintos tipos de pacientes. Hai pacientes que ingresan, requiren ventilación mecánica invasiva e en menos dunha semana pódense extubar e vanse a planta. Vimos pacientes así tamén nesta onda. E hai outros que teñen unha prolongación maior da ventilación mecánica durante máis dunha semana. Non todos os que ingresan requiren o mesmo nivel de coidado.
Asentouse a sensación na cidadanía de que unha porcentaxe moi elevada de pacientes que ingresan en UCI falece, pero estatisticamente non parece ser así. Que cifras de mortalidade manexades?
Na anterior onda, a mortalidade que nós tivemos foi dun 13%, pero depende tamén do número de ingresos que teñas. En países como Italia, que hai número de pacientes máis elevado, houbo unha mortalidade maior. En Madrid tamén na primeira onda. Nós na anterior onda fixemos un rexistro todas as unidades de críticos de Galicia e a mortalidade era sobre un 15%, pero non fixemos aínda nesta onda e pode ser maior. Hai unha porcentaxe que saen adiante e que si que soben á planta e iso dános unha gran alegría. Outros pacientes requiren máis tempo ventilación mecánica e desgraciadamente algúns falecen, pero non é a gran maioría. Como calquera patoloxía crítica, desgraciadamente non saen todos adiante.
Chegamos a esta terceira onda como consecuencia directa do Nadal. Xa volo esperabades ou quizais vos sorprendeu?
Eu non creo que fose só o Nadal. Creo que as cousas nunca son por unha soa causa. Xa partiamos en decembro dunha situación epidemiolóxica distinta á de despois do verán, de brotes, dunha segunda onda… Estamos no inverno, a estacionalidade do virus; que é unha época máis fría e a poboación tende máis a estar en espazos pechados; o propio virus que vai creando novas cepas…
Non foi só o Nadal?
Creo que hai varios factores os que influíron e pode ser un deles a maior interacción, pero non creo que fose só iso, porque si creo que a maioría da poboación respectou as medidas. Quero crelo. E, aínda que houbese xente que non as respectou, iso non xustifica esta terceira onda cun número de casos tan importantes. As autoridades sanitarias xa alertaban dunha terceira onda en xaneiro, ocorreu tamén en Alemaña, Inglaterra, Portugal… É unha tema complexo, non resumiría só que fose o Nadal.
Cre que, en xeral, a poboación é consciente de como están as UCIs e da gravidade dos pacientes que entran nelas pola covid-19?
Eu creo que a maioría da poboación está a vivir a pandemia en primeira persoa e entende a importancia de tomar as medidas. Moita xente ten algún familiar ingresado ou tivo familiares infectados e algún tivo desgraciadamente pacientes nas unidades de críticos. Non traballan dentro dunha unidade de críticos e non coñecen exactamente o que aí podemos desenvolver, pero entendo que si saben o que é un paciente grave e saben o que é que morra un paciente, aínda que haxa unha porcentaxe da poboación que non, que non é que non o saiba, é que mire cara a outro lado. Pero eu si sigo crendo que a maioría cumpre as medidas e hai unha porcentaxe que non as cumpre.
Levamos xa 11 meses nesta situación. A nivel emocional, como se vive despois de tanto tempo?
É un baile de emocións e a verdade é que é un reto moi importante. Creo que é o reto máis importante ao que nos sometemos, desde logo, neste século. Esta pandemia é algo que superou todas as expectativas do que podería ser unha crise sanitaria. Bo, pois tentando facer as cousas ben, tentando sacar a todos os pacientes que podamos adiante, tentando traballar en equipo, tentando ver que haberá unha luz ao final de todo isto e vendo que o noso traballo é importante para que os pacientes saian adiante. Para min a maior alegría é cando un paciente podemos falar con el e darlle de alta á planta, iso é no que tentamos poñer a nosa meta todo o meu equipo.
Haberá momentos complicados.
Desde logo que hai momentos moi duros e momentos de extremo cansazo, de extenuación, diría eu, pero eses momentos témolos nas nosas casas, aquí creo que a xente aguantou e son toda a xente do meu equipo grandes profesionais. Todos, médicos, enfermeiras, auxiliares, celadores… Desde logo, estamos cansos, claro, somos seres humanos, pero creo que hai un parte de fortaleza que nos fai seguir adiante. O que si pedimos á xente é que, por favor, respecten as medidas porque isto vai durar meses, e sigan receitándoas para poder vencer este virus entre todos; porque realmente as forzas ás veces diminúen.
Cal foi o momento máis duro na UCI?
Para min, persoalmente, o momento máis duro foi a terceira onda e a semana na que tiñamos un número de ingresos nas unidades de crítico máis de cinco pacientes ao día. Creo que traballamos con profesionais que sempre nos apoiamos e saímos adiante.
Púidose chegar a falar de colapso?
Non. Se ese ritmo de ingresos persiste durante días, pódese chegar a un colapso. Como hai unha certa incerteza, nunha pandemia podemos controlar unha serie de factores, pero non todos, hai algúns momentos nos que un sente unha presión asistencial que nunca sentiu, moi alta, pero non se chegou a colapsar o sistema. Afortunadamente, é máis forte do que cremos. Hai que activar moitas medidas e trasladouse pacientes dunhas áreas a outras, creo que iso foi moi importante, e contívose, nun momento determinado ha empezado a baixar. Pero si houbo áreas que sufriron moito como Coruña, Ferrol e nós. Un impacto asistencial moi alto.
Podería facerse algunha previsión de cando poderá empezar a relaxarse a presión asistencial na UCI?
Eu diría unha mensaxe de extrema prudencia, tempo aínda nos queda así. Aínda quedan moitos pacientes que están a loitar por vivir e nós loitando por sacalos adiante, eu só penso niso, continuar coas medidas e que sigan diminuíndo os ingresos e continuar durante meses coas medidas. En maior ou menor medida, hai que continuar, ata que desapareza ou cheguemos a uns niveis de seguridade. Ata que volvamos a unha vida máis ou menos normal vai tardar meses.
Mellor non nos podemos prazos.
Non creo que ningún sitio do mundo poida poñerse prazos. Estamos ao estudar diariamente e hai que ser moi cautos nisto, e prudentes.
Algo te preparara na túa formación e na túa experiencia ata o de agora para unha situación como esta?
Realmente, pensei xa na primeira onda que todo o que había preparado e todo o que fixera si que me estaba axudando. A formación que eu adquirira en Madrid, no Hospital Porta de Hierro, onde estiven 13 anos, claro que me axudou. Todo o que eu nese momento sabía, o meu coñecemento e a experiencia que tiña na unidade de reanimación e en xestión de equipos, por suposto que me axudou. Isto non o fas terminando a residencia onte. Levo 25 anos de experiencia e axudoume, indubidable, aínda así, cun esforzo persoal importante.
Hai profesionais que falan de frustración ante o descoñecido da enfermidade.
Evidentemente, hai unha parte do virus que non coñeciamos, pero si que estamos preparados, claro que si, estamos máis preparados do que cremos, por iso creo que a xente ten que estar ben formada e ter unha preparación moi elevada. O que vin é que a xente demostrou que ten unha alta formación, se non isto non é fácil. Son pacientes moi complexos que non se sacan adiante se non estás ben formado. Para chegar aquí, hai moitas horas detrás de estudo e de traballo, de todos, é un traballo en equipo. A xente debe estar cunha certa tranquilidade de pensar que os profesionais sanitarios responden.