Tras case medio século desde a morte do ditador Francisco Franco, en Pontevedra segue habendo vestixios do que foi a ditadura. Nin sequera a súa saída do Val dos Caídos, o pasado 24 de outubro de 2019, conseguiu que o pouco que queda seu na memoria dos pontevedreses sexa suficiente para eliminar os restos dunha época baseada na dor, a inxustiza e a perda.
Así pois, na cidade conviven símbolos que honran a ditadura con monumentos que homenaxean os represaliados e asasinados polo franquismo, como o Monumento aos fusilados o 12 de novembro de 1936 ou o monumento na honra de Alexandre Bóveda, fusilado o 17 de agosto dese mesmo ano na Caeira, urbanización situada no municipio de Poio, lindeira co concello de Pontevedra . O político galego pediu ser enterrado baixo a bandeira de Galicia, tal e como pode verse no cemiterio de San Mauro, onde a súa sepultura se atopa baixo unha gran pintura da bandeira. Así mesmo, no cemiterio existe unha placa que honra os que perderon a vida á fronte do bando nacional, sendo isto un insulto a aqueles que loitaron pola liberdade dunha cidade que estaba a ser vítima do fascismo.
Paseando por Pontevedra poden observarse diversos escudos coa aguia imperial, coñecida popularmente por moitos como o aguilucho. O de maior tamaño, atópase na fachada da Audiencia Provincial, un edificio público no que se imparte xustiza, pero cun escudo franquista de grandes dimensións a súa entrada, o que supón unha clara contradición debido ás inmoralidades que o réxime supuxo para a sociedade. Tamén na antiga sede da Delegación do Ministerio de Información e Turismo, na céntrica rúa Michelena, pode verse o antigo escudo español.
Ademáis de escudos, tamén existen numerosas placas que lembran o levantamento de edificios públicos, agora vivendas, durante a ditadura. Á altura do número 5 da rúa Perfecto Feijóo podemos ver unha placa co xugo e as frechas da Falanxe, coa inscrición: “Delegación Nacional de Sindicatos. Grupo Santa Clara. 40 viviendas. Año 1961”.
Agochada baixo un amasillo de cables e sobre o rótulo dunha coñecida xoiería, só os máis curiosos poderán visibilizar a placa que se atopa na esquina de Frei Juan Navarrete con Sagasta, na que aparecen de novo as frechas e o xugo, coa lenda “Delegación Nacional de Sindicatos. Grupo Virgen del Camino”.
A orixe desta simboloxía procede do reinado dos Reis Católicos, e ambos os anagramas representaban á España unida. Ademais, facían alusión aos nomes dos dous monarcas: a letra Y representaba o xugo e a Ysabel, cuxo nome escribíase así naquela época, mentres que a F representaba as frechas e a Fernando. Coa chegada da ditadura militar a España, o xugo e as frechas eran o símbolo da bandeira da Falanxe, reproducidos en cor vermella, representando o sangue.
A pesar de que a rúa Salvador Moreno cambiou o seu nome a Rosalía de Castro hai xa 18 anos, o colexio homónimo aínda mantén o nome do almirante franquista. Devandito colexio, adscrito a Defensa, homenaxea un home ao que se lle atribúen máis de 100.000 mortes e desaparicións. En 2018, a deputada de En Marea, Yolanda Díaz, pediu ao goberno de Rajoy que se cambiase o nome do centro debido a que vulneraba a Lei de Memoria Histórica de 2007, que obriga a retirar todos os escudos, insignias, placas e calquera obxecto que exalte o levantamento fascista e a represión da Ditadura. Con todo, o Partido Popular decidiu manter o nome do ministro da Mariña no devandito colexio.
A Asociación Cultural A Revira xa pediu en 2014 a eliminación destes símbolos. Desde entón só se eliminou o escudo franquista do CEIP Vidal Portela, substituído polo actual escudo español. Así pois, as administracións públicas están a incumprir a Lei de Memoria Histórica do ano 2007, ao non retirar os vestixios do franquismo de determinados lugares públicos.
Coa nova Proposición de Lei de Memoria Histórica do Partido Socialista Obrero Español, (PSOE), do 30 de xullo de 2019, que di que “una vez transcurrido el cuarenta aniversario de nuestra Constitución, España debe revalidar su apoyo a los valores democráticos, garantizados por la Constitución del 78, lo que significa reconocer la memoria de quienes lucharon por la libertad y la democracia, desterrar definitivamente de nuestra sociedad el franquismo y todo lo que representó, como símbolo más contundente de la negación de aquellos valores”. Se esta proposición chega a aprobarse, espérase que, unha vez entre en vigor, o rastro do franquismo sexa unicamente unha escura sombra no pasado da cidade.