A Rodrigo Cortés (Ourense, 1973) gústalle o contacto directo co público. E máis, cando presenta as súas películas fóra das "tres ou catro cidades de toda a vida". Aí atopa, segundo recoñece o director, "xente que reacciona con gran entusiasmo ao que facemos".
Pontevedra foi unha delas. No auditorio do Pazo da Cultura presentou o seu último traballo, Escape. Fíxoo no marco das actividades previas dos Feroz 2025, premios nos que ten tres candidaturas, entre elas á mellor película de comedia.
Un traballo co que, afirma nesta entrevista con PontevedraViva, buscaba que o público "non se sentise completamente cómodo", nin coa película nin consigo mesmo. Dará o salto algunha vez á televisión? Asegura que o faría se fose cun número de episodios "contido".
Pode ser Escape a película máis surrealista ou aloucada que rodaras xamais?
Non o sei. Supoño que contar a historia de alguén dentro dunha caixa durante hora e media tampouco creo que sexa exactamente un proxecto seguro. Ou facer unha película no gueto de Varsovia con cancións e bailes (ri).
Pero se dalgún sitio parte Escape é da liberdade persoal. De darme a liberdade para facer as cousas dun modo que non sexa necesariamente convencional e que, posiblemente, non aprobaría ningún algoritmo.
A súa premisa lembra á de Concursante. Nela un millonario trata de desfacerse de todo o seu diñeiro. Neste un home tenta desesperadamente que lle metan no cárcere. Dúas persoas en situacións case imposibles…
E á vez son premisas moi kafkianas. Dun ser humano que, no fondo, está sometido a forzas superiores a el. Salvo que no caso de Escape acaba sendo case antikafkiana porque é o propio personaxe o que se converte nas forzas inmanexables da natureza e acaba volvendo tolo a calquera ao que se lle ocorra achegarse a el.
Que che aporta este mundo ao revés á hora de enfocar este tipo de películas?
Esaxerar a realidade permíteche vela e igual que moitos debuxantes aprenden a valorar a composición do que teñen enfronte invertíndoa, algo parecido sucede coa ficción.
Cando miras as cousas que vemos a diario desde un ángulo á esquerda ou un ángulo á dereita, nada cambia. Pero cambia a perspectiva que delata todos eses detalles que o hábito non nos permite ver. O hábito convértenos en cegos funcionais. Imaxino que parte do atractivo dunha premisa tan contraintuitiva é ese, que paradoxalmente nos ispe.
Imaxino, ademais, que o feito de xogar co espectador e descolocalo desde o principio resulta moi atractivo á hora de crear, non?
Sempre tratas de que o espectador non se senta completamente cómodo. E nin sequera só coa película se non consigo mesmo. Non tentas aleccionar a ninguén, nin tentas mostrar verdades definitivas que ti tampouco tes sobre nada. Como espectador, non levo nada ben que me sermoneen e por tanto como autor trato de non facelo.
Escape é unha película que trata de respectar ao espectador dese modo, expóndolles preguntas que non veñen con resposta incorporada e que fan que o espectador teña que decidir como dixire, como metaboliza e como procesa segundo que cousas.
E nestes universos 'patas para arriba' onde pos o límite? Non existe o risco de que te pases de freada?
Non é unha reflexión que faga. Contas unha historia cun instinto narrador á marxe do que esteas a contar, no que contas con xerar un equilibrio final. Á vez, sabes que vas a deixar algún pelo na gateira. Porque iso que fas, de forma inevitable, non vai poder ser para todos. Non todo o mundo vai dialogar de forma natural co que ten enfronte.
Se pretendes tal cousa, entón tes que empezar a puír todo tipo de arestas, todo tipo de saíntes, asegurarte de convencionalizar as cousas o máis posible para, como mínimo, non xerar ningún tipo de anticorpo. E nin sequera así terás a menor garantía de gustar a todos. Precisamente, gustar a todos é o peor obxectivo para alguén que trate de facelo.
En Escape, o peso da película recae sobre Mario Casas. Que viste nel para encarnar a N?
Insensatez, para empezar. Desde logo, é un estupendo actor. Xamais pensaría nel doutra maneira. Pero ademais é un insensato, no mellor dos sentidos. É unha persoa á que lle atrae o risco coa mesma fruición coa que outros foxen del.
Estaba convencido de que estaba nun momento da súa carreira en que ía estar disposto a tirarse do décimo piso sen preguntar se había rede debaixo, que é exactamente o que fixo. Disolveuse no personaxe desaparecendo virtualmente cun compromiso conmovedor.
Podemos dicir entón que se xuntaron un actor ao que lle gusta arriscarse cun director ao que non lle custa saír da súa zona de confort…
É unha maneira de dicir que se xuntou a fame coas ganas para comer (ri).
E que cres que viu Martin Scorsese para apoiar este proxecto como produtor?
É algo que me sigo preguntando. Nas súas palabras, ao parecer algo que non vira nunca. Cando leu o guion e me escribiu aos tres días foi precisamente para dicirme que non lera nada semellante e que tiña un ton que el non vira en cine e que non sabía identificar en ningunha película. Estaba verdadeiramente entusiasmado.
Cando ti ves o que fixeches a través dos ollos de alguén como el sénteste máis ben pasmado. E a túa primeira reflexión non é "por fin alguén se deu conta", senón "seguro que leu o meu?" Pero o certo é que sucedeu. A estas alturas non imos devolver o crédito.
Deixouche mans libres para facer a película que ti querías?
Si. Nunca na miña relación cos executivos de Hollywood atopárame cunha persoa tan respectuosa, educada e prudente como Scorsese. Nunca facía comentarios ou notas directas, senón preguntas. E sempre desculpándose antes e despois de facelas.
Eu enviáballe o material desde o set, escenas durante a montaxe… Foi a primeira persoa en ver o corte final e sempre se mostrou como un enorme admirador da película. Xamais sentiu desexos de afogar a voz de ninguén, imaxino que, entre outras razóns, porque leva décadas tratando de preservar a súa nunha industria que as afoga.
Consideras que a industria respecta cada vez máis a figura do creador?
En xeral sempre se favorece á estrela, ao actor, por razóns naturais. É a figura máis visible e a que, en principio, arrastra máis xente ás salas. E á vez, sempre houbo un puñado de directores que, dalgunha maneira, foron máis estrelas que os seus actores ou que imprimían un sinal tan persoal que conseguían que a xente fora ver unha película deles.
Estou a pensar Hitchcock ou Kubrick, por exemplo, Supoño que hoxe en día hai unha serie de directores, non todos, que son iso que, de forma case cínica, considérase promocionable no mundo das vendas porque teñen unha personalidade marcada ou porque imprimen ás súas obras desa personalidade e iso vai congregando unha pequena masa crítica ao redor deles.
En xeral, alguén irá ver unha película de Nolan por ser de Nolan, á marxe de cal sexa o seu protagonista. E en moitos outros casos non será así. Alguén irá ver unha película porque salgue Di Caprio, sexa de quen sexa. Sempre o equilibrio é superior cara ao lado visible, que é o do actor, pero sempre houbo e supoño que haberá figuras respectadas no outro lado.
E na televisión cres que tamén pasa? Porque agora moitas series promociónanse pondo por diante o nome dos seus creadores, sen ir máis lonxe Querer de Alauda Ruíz de Azúa ou Los años nuevos de Rodrigo Sorogoyen, por exemplo
Quizais no caso de Movistar, si. Tal vez eles si que mostren máis respecto público nese sentido, sobre todo con determinados nomes. Pero non é habitual. Hai outras series que, con todo, non saberías dicir a quen teñen atrás, mesmo series coñecidas.
Ultimamente viviuse case o proceso contrario, que as plataformas insistan en que os produtos son orixinais seus, cando ninguén foi xamais ao cine a ver El Padrino porque foa un orixinal de Paramount. E iso fai que moitas desas series, mesmo series moi vistas e moi respectadas, dalgún modo non sexan de ninguén. Creo que é unha perda.
Agora que as plataformas parecen que están a arriscar con series de autor, pensaches ou gustaríache rodar algo para televisión?
Si, se fose un número de capítulos contido. Unha serie de catro ou cinco episodios do que puidese facerme cargo de principio a fin. Non estaría interesado en facer o cuarto episodio da terceira tempada de algo. Pero non son tan optimista como parece que es ti cando falas de que aos creadores estáselles dando máis liberdade.
Por que o dis?
Creo que hai un certo movemento regresivo que, doutra banda, é pendular. Cada vez que cres que vas nunha dirección, o mundo cambia de sentido e imprime normas novas. Agora mesmo hai unha certa tendencia a volver á televisión xeneralista, dalgunha maneira.
É como que demos a volta ao marcador para volver onde estabamos, con contidos que gusten a todo o mundo, a todas as idades, máis contidos de orzamento, incluso incluíndo publicidade, algo que se erradicara. Ás veces, dá a impresión de que demos toda a volta para acabar onde estabamos.
E xa para terminar, que supón para vós como creadores vir a cidades como Pontevedra, afastada dos grandes circuítos comerciais, para presentar as vosas obras?
A maior parte da xente que facemos cine somos de cidades como Pontevedra. Eu mesmo son de Salamanca. Sabemos moi ben de que vai isto. E ademais hai unha cousa moi bonita e produtiva en transcender das tres ou catro cidades de toda a vida. Atopas xente que non está aburrida de oferta e que reacciona con gran entusiasmo ao que facemos.
Un espectador cunha mirada máis limpa, en definitiva…
Si, menos cínica. É verdade. Estou de acordo. Creo que o único que podes facer con iso é agradecelo e honralo.