- Técnicas de phishing nas que, a través do teléfono móbil ou o correo electrónico, o delincuente suplanta a identidade dun banco ou outra entidade ou organización para que a súa vítima facilite información confidencial que logo usarán para estafala.
- Mensaxes de WhatsApp nos que se fai pasar por fillos ou familiares e solicita diñeiro urxente ante unha emerxencia.
- Chamadas ou comunicacións doutro tipo a empresas nas que conta ao empregado que non consegue falar co seu xefe e necesita que se faga un pago urxente baixo ameaza de sancións ou de perder un negocio ata que o traballador paga, moitas veces mesmo do seu propio peto.
Son actualmente os tres ciberdelitos máis frecuentes que sofren os pontevedreses e contra eles alertan desde a Unidade de Ciberdelincuencia da Policía Nacional de Pontevedra. O inspector á fronte, Juan José Varela, mostra a súa preocupación polo "incremento importante" deste tipo de delitos no que vai de ano 2024 tras un 2023 positivo no que "se logrou xa non só estancarnos, senón mesmo reducir".
Este "punto de inflexión negativo" dos últimos meses e o incremento reflíctese, en especial, nos delitos contra o patrimonio e as estafas. Segundo as estatísticas, en toda España, tres de cada catro delitos son estafas e en Pontevedra confírmase a tendencia, con delitos tan variados como as cantidades estafadas, que van desde os 30 aos 150.00 euros.
O factor humano é "o vector de ataque principal" cando falamos de novas tecnoloxías, por iso é polo que sexa complicado para as Forzas de Seguridade loitar contra esta delincuencia e fáganse necesarios estes esforzos na prevención. Para reducir as vítimas, comparten consellos básicos.
"Con certos consellos moi prácticos e moi rápidos, poderiamos evitar unha porcentaxe moi alta de delitos, aínda que a nosa misión tamén é a de reaccionar ante a comisión dun feito delituoso", explica o inspector Varela, que lembra que, no fondo, "están a enganarnos como toda a vida, só que no canto de enganarnos fisicamente como na estafa tradicional do tocomocho ou do furto do abrazo amoroso, é a través de redes, dun teléfono, dunha mensaxe ou dalgún outro tipo de comunicación".
O primeiro consello é, en realidade, unha advertencia. A todos pódenos pasar. "Todos os que temos un teléfono móbil somos potenciais vítimas". E iso é moito dicir en España, onde "hai máis do dobre de teléfonos móbiles que habitantes".
E é que, a diferenza doutro tipo de delitos cometidos en persoa, neste tipo de delincuencia, a relación entre vítima e delincuente non ten que ser nin espacial nin temporal, ou sexa, "a min pódenme estar a facer unha estafa desde un país africano e que esa estafa se xestase hai dous meses".
"É unha lenda que a xente maior é máis vulnerable; nas TICs afecta a todos os tramos de idade e a todo tipo de poboación"
Así, "todos somos potenciais vítimas", tanto os nativos dixitais que se manexan moi ben coas novas tecnoloxías, pero "non son completamente conscientes da repercusión dos seus actos" como aquelas xeracións que, pola súa idade, "somos un pouquiño máis conscientes", pero "cústanos entender" o mundo dixital.
O inspector Varela insiste en que non hai un perfil de vítima nin un usuario máis vulnerable que outro, polo menos non nas estafas e delitos económicos. Mención á parte ten a ciberdelincuencia de natureza sexual, que expón aos menores, pero este tipo "afortunadamente estabilizouse; e algúns delitos diminúen" grazas, entre outras cuestións, aos esforzos policiais e a colaboración internacional.
Falando, por tanto, de delitos contra o patrimonio, "é unha lenda que a xente maior é máis vulnerable; serán vulnerables noutro tipo de delitos, pero nas TICs, como son normalmente delitos indiscriminados que non saben a quen se está dirixindo, afecta a todos os tramos de idade e a todo tipo de poboación". E "tampouco a formación académica é determinante" e na Comisaría teñen vítimas con doutoramentos e sen estudos.
A partir de aí, sentido común, pararse a pensar "cinco segundos" e asumir que todas as precaucións que adoptamos cando nos relacionamos no mundo físico para evitar ser vítimas dun delito temos que trasladalas ao mundo virtual. Como no mundo físico, por tanto, non facilitar contrasinais nin datos persoais a través do teléfono ou o computador.
"Por favor, que a xente nunca facilite datos de carácter persoal nin claves a ninguén"
"Por favor, que a xente nunca facilite datos de carácter persoal nin claves a ninguén. Ningún banco, ningunha entidade pública vai solicitar nin imaxe do DNI nin claves privadas nin ningún tipo de cousas salvo cando sexa a autenticación dunha App ou dun proceso", lembra Juan José Varela.
Todas as entidades, tanto bancarias como doutra natureza, fan fincapé coa prevención e lembran que o banco nunca che contactará para que lle facilites as claves. Niso insiste a Policía Nacional e o inspector Varela pon un exemplo moi gráfico: "se ti fas un búnker, pos unha porta blindada e, de súpeto, alguén che pide a chave desde fóra e facilítaslla... estás a darlle a chave todas as túas contas".
Outro consello pasa por extremar as precaucións e verificar que usas unha App oficial ou un ligazón URL con cadeado e que, se che chaman identificándose como o teu banco, debes verificar a chamada. "Dinche que te están chamando do banco, vale, dislles: non te preocupes, cólgoche e eu chamo ao banco", aconsella o inspector. Desta forma, se es ti o que chamas, sabes con quen estás a falar.
"Dinche que te están chamando do banco, vale, dislles: non te preocupes, cólgoche e eu chamo ao banco"
Nunca debes fiarche, da noite para o día, de que che chame quen di que che chama. "Se alguén me chama e me di que é o presidente do Goberno de Corea, pois se cadra non o teño que crer", explica a modo de exemplo. E serve esta explicación para entender tamén que poden suplantar a calquera, pois hai mesmo casos recentes de phishing no que suplantaban a identidade da Policía Nacional a través de sms ou correos electrónicos.
De aí ese consello de pararse a pensar "cinco segundos" ou, o que é o mesmo, "non facer cousas instintivamente, que non teñamos esa incontinencia táctil que temos moitas veces de comprar rápido ou de enviar rápido".
Ante calquera mensaxe urxente que te apreme, che digas que vas sufrir un mal moi grande ou que vas perder todo o teu diñeiro, aconsella ao cidadán "que tarde cinco segundos en pensar que che pode pasar se non respondes a esa mensaxe e, sobre todo, comprobar as chamadas, comprobar as mensaxes, comprobar os correos". E é que, "se se presentase na túa casa calquera persoa dicindo que é do teu banco, nunca lle darías 5.000 euros". Pois igual na internet.
Actualmente, a través dos teléfonos móbiles, estamos máis expostos, pois antes accedías ao correo electrónico desde un computador, na casa, nunha contorna tranquila e "podíanche coar algunha", pero menos. Agora, con todo, sorpréndente cando estás no traballo ou vas buscar aos nenos ao colexio ou estás nun atasco e, de forma instintiva, dis que si.
Un último consello, para o caso de que acabes sendo vítima, denunciar sempre. "A denuncia é un dereito e unha obrigación de todo o mundo".