Cando fuxir de casa tras unha malleira brutal do marido podía supoñer unha denuncia por adulterio e acabar no cárcere. Cando para abortar era necesario recorrer a clínicas clandestinas ou cruzar as fronteiras cara a Inglaterra ou Portugal. Cando o divorcio non era máis que unha utopía. Cando un asasinato machista estaba considerado un crime pasional e nin sequera contabilizábanse estatísticas.
Cando a vida das mulleres estaba lastrada por estas e outras inxustizas e ausencias de liberdade, Maca, Rosa, Malu, Concha e Pilar xa saían á rúa para loitar polos seus dereitos e os de todas. Son feministas pontevedreses que xa se manifestaban nos anos 70 e que este 8 de marzo volverán á rúa debaténdose entre o optimismo de todas as batallas gañadas e o pesimismo de todo o que queda por loitar.
Varias destas mulleres que nos 70 pasaron a formar parte da Asemblea de Mulleres de Pontevedra lerán, ademais, o manifesto da concentración unitaria convocada pola plataforma Galegas 8 M ás 13.00 horas na praza da Ferrería. É un xesto co que quen loita de forma activa na actualidade no feminismo pontevedrés quixeron recoñecer todo o seu traballo do últimas catro décadas.
PontevedraViva quixo dar voz a ese feminismo histórico de Pontevedra ante a xornada de folga de mulleres e reivindicación deste venres. Falan Maca, Rosa, Malu, Concha e Pilar, pero poderían ser moitas outras, pois, tal e como elas lembran, unidas por unha camaradería cultivada en anos de loita, nos momentos álxidos da Asemblea de Mulleres chegaron a ser cen socias, un número moi elevado para unha cidade do tamaño de Pontevedra nunha época post franquismo na que difícil era atopar un partido político ou sindicato con tantos afiliados.
Moitas delas empezaron na loita con Franco aínda vivo, pero fixan en 1976 o nacemento do movemento que desembocou no nacemento da Asemblea. Se botan a vista atrás, lembran que por aquel entón había tres temas que centraban as súas reivindicacións: o aborto, o adulterio e os malos tratos, aos que pouco despois sumaríase un cuarto: o divorcio.
"Elas marchaban de casa polas malleiras e denunciábanas por adulterio", rememoran con respecto a aqueles primeiros anos nos que o núcleo duro da loita eran dez, "cabiamos nun taxi e sobraba", unha época na que seguían as leis do Franquismo, o adulterio feminino estaba penado e as mulleres eran xulgadas e encadeadas, daquel tempo no que dependían da firma dos homes para todo.
Nos anos seguintes as socias da agrupación creceron a 100, empezaron a celebrar comidas polo 8 de marzo no hotel Madrid con 80 ou 90 mulleres, aumentaron as mobilizacións e empezaron a ter reaccións na propia sociedade contrarias ao feminismo. "Chamábannos macholos, feas, despegadas...", explican, pero elas non se deixaban amedrentar e saían á rúa con cánticos que nunca esquecerán. "Mulleres somos, mulleres seremos e nas nosas casas non quedaremos" era unha de consígnalas que coreaban detrás de pancartas con frases como "Queremos camiñar tranquilas, non máis agresións".
"Pasaron 40 anos e seguimos coa mesma pancarta", lembra Concha en relación coas mensaxes cos que saíu á rúa o movemento feminista tras casos recentes como os de Diana Quer ou Laura Luelmo. Estas similitudes lémbranlle que agora que elas xa non están na primeira liña da reivindicación e a xente máis nova tomou a testemuña, "o feminismo segue sendo necesario".
Estas cinco loitadoras teñen agora máis de 60 anos e lembran con nostalxia aqueles primeiros anos de loita nos que tiñan 20 anos e, con todo, "para o novas que eramos, eramos moi decididas". Ás reunións da Asemblea que celebraban na Casiña de Santa María ou noutro local desa mesma zona chegaban mulleres pedindo a súa axuda para abortar ou para escapar dun maltratador e elas sacaban o diñeiro de debaixo das pedras e acompañábanas primeiro a Inglaterra e logo a Portugal. Nos últimos tempos, o destino era Aveiro podían sortear mellor os controis e non necesitaban pasaporte.
Ían a clínicas que non sempre deixaban ben ás pacientes, de modo que, cando regresaban a Pontevedra, necesitaban atención. Algún xinecólogo mostraba complicidade e facía a vista gorda curándoas a pesar de que era evidente que todo era resultado dun aborto. Cando a situación era desesperada, acompañábanas a casas particulares que había nos arredores de Pontevedra, aínda que non eran partidarias delas, pois "aquilo non era nin un aborto", senón remedios naturais aos que recorrían por desesperación, porque non tiñan diñeiro. "Xa probara a andar moito en moto, a circular por estradas de fochancas, a saltar.... o que se lles ocorría"
Moitas socias chegaron a darlle cobertura na súa casa a quen "marchaba de casa porque se non, matábanas", pois naqueles anos "ían á Policía e dicíanlles: será mala, por iso o seu marido lle pega". A Rosa quedóuselle gravado o caso dunha compañeira de pensión que con tan só 14 anos recibía malleiras que se escoitaban en todo o edificio e aguantábaas. "Era o ano 64, eramos unhas nenas".
Sobre a violencia de xénero, destacan os grandes avances que supuxo a Lei Integral, que se crearon recursos públicos como casas de acollida e que os sindicatos e asociacións constituísen seccións específicas para loitar contra esta secuela. O camiño avanzado foi moito, en especial desde os anos 90, por iso é polo que lamentan que agora desde determinados sectores "úsase un vocabulario co que queren confundir toda unha loita" e dar marcha atrás en conquistas xa gañadas como distinguir entre violencia de xénero ou doméstica.
Estas feministas dos 70 móstranse convencidas de que "a batalla do aborto está gañada", que se empezou a gañar a batalla cando para comprar preservativos deixaron de ter que ir a María a do Carrillo e logo coas sucesivas leis, pero destacan que aínda quedan moitas loitas pendentes que non se gañarán ata que haxa "unha educación transversal" en prol da igualdade.
Mostran unha gran preocupación polo machismo que aínda impera no mundo xudicial. "Eu non se que tanto hai que interpretar. Se lle pegou, pegoulle", resume Pilar en relación a polémicas sentenzas nas que se absolve ao maltratador. Rosa coincide en que "aínda hai que cambiar moito na Xustiza" e cuestiona que acaben analizando toda a vida da vítima, como ocorreu no caso da Manda, "cando hai que poñer o foco no maltratador".
A próxima batalla que ten que librar o feminismo é a igualdade salarial. "É unha inxustiza tan grande... e iso si que é só por ser muller e non me explico que a estas alturas aínda se siga pelexando por este tema", valora Malú. Concha enfoca máis a lupa cara ao teito de cristal que impide ás mulleres chegar a postos de poder e responsabilidade e móstrase partidaria de que, para poñerlle fin, "fágase por cotas ou como queiran, pero que se faga. Poida que dentro duns anos non sexa necesario, pero de momento, si", pois "eles non soltan o poder nin os privilexios, hai que roubarllos".