Nas dependencias da unidade Udef-Ciberdelincuencia da Comisaría da Policía Nacional de Pontevedra recíbense a diario denuncias por delitos cometidos a través de Internet. Cidadáns que foron vítimas, fundamentalmente, de estafas en distintas modalidades e buscan unha solución a problemas que poden chegar a deixarlles arruinados. Para resolvelos, contan con axentes especializados que van deshilando os complexos fíos da Rede que ocultan aos ciberdelincuentes ata dar co responsable.
O inspector Juan José Varela, xefe da unidade Udef-Ciberdelincuencia, é a cara visible dun equipo que, desde o pasado verán, co último concurso de prazas policiais, creceu un 40%. Está conformado por policías cun perfil determinado, "máis técnico" que noutras unidades, pero para formar parte deste grupo tampouco é necesario ser programador, senón "coñecer as ferramentas e saber utilizalas".
Ante si teñen un tipo de delincuencia que desde o ano 2016 tivo un incremento "moi notable" en toda España e disparouse durante a pandemia da covid-19 ao aumentar o uso das novas tecnoloxías para realizar compras ou relacionarse, aínda que nos últimos meses en Pontevedra "estancouse" .
Na Comisaría de Pontevedra "estabilizáronse" e teñen agora "números similares á etapa pre pandemia", segundo explica Varela, pero seguen recibindo denuncias a diario e están seguros de que hai moitas máis vítimas que non denuncian.
As denuncias non aumentan, pero si notaron un incremento do importe económico estafado. Antes adoitaban ser delitos con importe inferior aos 400 euros, pero agora a cantidade rexistrou un "aumento importante" tanto nos delitos con vítimas particulares como os que afectan a empresas. No último semestre de 2022 tiveron unha estafa de máis de 200.000 euros e séguese investigando por se hai máis vítimas afectadas.
O delito máis frecuente que se investiga na Comisaría de Pontevedra é a fraude bancaria, que supón ao redor do 80% das denuncias recibidas. E iso a pesar de que as entidades bancarias realizan de forma continua todo tipo de avisos aos seus clientes para que non caian en imprudencias ou non 'piquen' con algunhas das estafas máis frecuentes, como o phishing (suplantación de identidade), envío de recibos bancarios falsos, instalación de software malintencionado ou roubo de datos de tarxetas, entre outros.
Para evitar tanto estas fraudes como, en xeral, o resto de delitos cometidos. través da internet, Varela ten un consello básico: "tomar as precaucións do mundo físico".
Segundo detectaron na unidade, "os protocolos de seguridade nas empresas melloraron bastante", de modo que son máis frecuentes as vítimas entre particulares. En todo caso, a uns e outros failles a mesma recomendación, "sentido común", pois hai estafas máis traballadas que pode resultar complicado evitar, pero outras que son "bastas" e acaban tendo vítimas por falta de precaucións.
Así, hai pontevedreses que seguen picando na estafa na que reciben unha chamada de Microsoft pedindo datos dos seus dispositivos e facilítanos e outros que reciben unha mensaxe en nome dunha empresa de paquetería e, estean ou non pendentes dun pedido, pican igualmente, regalando todos os seus datos aos estafadores. En ambos os casos, a precaución básica é a mesma, a que se adopta no día a día: non facilitar datos persoais a descoñecidos. "Nunca picar", indica o inspector Varela como recomendación #ante calquera sms, WhatsApp, correo electrónico recibido.
Cando se navega por Internet, o cidadán realiza xestións impensables en persoa como facilitar contrasinais ou datos identificativos ou realizar pagos transferencias sen verificar previamente o destinatario. "Pídenche os datos do banco, facilítaslles as claves e décheslles as chaves da túa casa. Contrataches un sistema de alarma coa máxima seguridade, pero décheslle as chaves e a clave da alarma", explica.
Na Udef déronse conta de que non existe un perfil de vítima, senón que as tiveron de todas as idades e circunstancias formativas e sociais, tanto nativos dixitais como aqueles a os que as novas tecnoloxías lles chegaron de maiores. É o caso, por exemplo, dos "mozos que son nativos, pero non son conscientes das consecuencias dos seus actos".
Na actualidade, hai máis vítimas estafadas a través do uso do teléfono móbil, pero o inspector Varela non quere demonizar ningún dispositivo porque "agora úsase máis o móbil, usámolo desde que nos levantade #vos ata que nos deitamos" e iso xera moitas máis posibilidades de que nos estafan a través del, pero só por probabilidades, non porque sexa máis ou menos seguro.
Nin nos móbiles nin nos computadores é cuestión de marcas, senón que este especialista asegura que todos "xa teñen as ferramentas para protexernos" e "hai moita información para poder informarche e elixir daquela o que máis se adecúe a ti, cada un ten as súas necesidades", a cuestión é logo o bo ou mal uso que lle dea cada un.
O mesmo ocorre coas redes sociais, que non son unha mala ferramenta, senón que están moi estendidas entre a poboación e o problema está "no uso que se fai delas", pois hai persoas que as utilizan mal e facilítanse a través delas datos sensibles como, por exemplo, fotografías
En canto aos delincuentes, hai dous perfís. Por unha banda, están as organizacións criminais organizadas, moitas veces procedentes do estranxeiro e que operan desde países opacos e cuns sistemas complexos. Por outro, o delincuente tradicional que carece de formación específica e "só necesita entrar na dark web e comprar as ferramentas necesarias". Estes cometen as estafas máis sinxelas.
Cada vez, os delincuentes vanse especializando máis, utilizando métodos máis complexos para ocultar o seu rastro na rede, pero o inspector Varela tamén aclara que "cando un delincuente comete un delito, sempre vai deixar algo, sempre vai deixar un vestixio". A pesar de que "cada vez hai ferramentas máis potentes para evitar ese rastro, para anonimizar, as nosas ferramentas tamén son cada vez máis potentes" para ir tras eles.