Desde o salón da súa casa, sen apoio presencial e coa incerteza dobre de enfrontarse por primeira vez a un trámite crucial na súa carreira profesional e de facelo nun escenario novo sen experiencias previas. A pontevedresa Iris Estévez Blanco defendeu a súa tese doutoral o pasado 29 de abril e, debido ás restricións da pandemia do coronavirus, non puido facelo de forma presencial, senón a través de videoconferencia utilizando un sistema habilitado á mantenta para a ocasión. A situación era completamente descoñecida tanto para ela como para o resto do seu centro de ensino, a Universidade da Coruña (UDC), de modo que ese momento pasará a formar parte da súa historia persoal e da vida académica da súa universidade. O resultado final, tamén, pois logrou unha nota cum laude por unanimidade.
Aos seus 27 anos, este moza da parroquia de Ponte Sampaio ten xa no seu haber a primeira tese defendida por videoconferencia na UDC e o recoñecemento ao traballo ao que dedicou o últimos cinco anos da súa carreira.Tras estudar o grao de Educación Infantil no campus de Pontevedra da Universidade de Vigo, cursou o Máster en Psicoloxía Aplicada en Contextos Educativos na UDC e instalouse na Coruña para empezar o seu doutoramento e a súa carreira profesional, vinculada a un proxecto de investigación e á docencia nesta universidade.
O eixo dese traballo investigador está estes días, en plena pandemia, máis de actualidade que nunca, pois a súa tese titúlase 'Análise do desenvolvemento profesional do docente universitario de ciencias da saúde a través das ecoloxías de aprendizaxe' e aborda, entre outras cuestións, segundo explica a súa autora, "como o docente universitario aprende a selo na era dixital", os mecanismos ou estratexias de formación que utiliza en plena sociedade do coñecemento e información.
Durante a defensa da tese, unha das conclusións do seu estudo que máis chamou a atención foi que "os resultados evidenciaron que había un uso moi básico por parte dos docentes universitarios das tecnoloxías dixitais, un uso meramente instrumental, sen reparar nos aspectos pedagóxicos que teñen os recursos dixitais".
Durante o acto de defensa xerouse un fío de conversación que esta investigadora ve "moi interesante" cando un membro do tribunal lle preguntou pola conexión entre ese resultado da tese e a situación actual porque "realmente os profesores universitarios víronse a bocados a introducir dunha forma moi abrupta o traballo telemático e a teledocencia". Desta forma, na defensa da primeira tese por videoconferencia da súa universidade xustamente abordouse ese uso dos recursos dixitais e a súa aplicación no ámbito da educación superior que durante as últimas semanas foi o centro do debate educativo.
A tese de Iris converteuse na primeira lida por videoconferencia na UDC porque todos os procesos académicos previos á defensa xa se iniciaran antes da pandemia e xa se establecera unha data para a lectura. Había unha posibilidade de aprazala, pero, para que puidese seguir adiante co seu contrato de docente, tiña que lela antes do 29 de abril, de modo que os seus directores de teses expuxeron a situación ao Reitorado da Universidade e logrou a súa implicación para facelo posible. Así, aprobouse unha instrución específica para autorizar as defensas telemáticas e habilitouse o sistema necesario para facelo.
A preparación conlevou "un proceso enorme" para "trasladar ao mundo virtual o proceso ríxido que supón a defensa dunha tese". Utilizouse a plataforma 'Teams', a usada habitualmente na súa universidade, e habilitáronse dúas salas virtuais, unha para ela como doutoranda, os seus directores, os seus colegas que quixeron asistir e o tribunal e a outra só para o tribunal, na que puideron deliberar a nota. Ademais, foi necesario xerar estratexias adaptadas para a emisión do voto cum laude, que debe ser secreto.
"O mérito téñeno a Universidade, os técnicos e a Escola de Doutoramento", asegura Iris, que agradece que "se envorcaron na causa". Ademais, dá as grazas aos membros do tribunal internacional, pois "salvagardouse a solemnidade, o rigor e o protocolo" que adoitan ter estes actos. Tras asistir ás defensas de varios colexios, soñara con ese momento solemne na súa vida profesional e, a pesar da situación nova, puido gozar do momento.
O 29 de abril foi o día elixido e, a pesar de que non se moveu do salón da súa casa, "os nervios foron os mesmos que se fose presencial". Acusou a ausencia ao seu lado dos directores da súa tese, que lle darían apoio moral e, desta forma, tivo que conformarse co seu acompañamento a distancia e, ademais, dado que non puido acudir á súa facultade durante os días previos, a preparación foi moito máis laboriosa. Ademais, tivo que compatibilizalo coa súa actividade como docente a distancia co seu alumnado da facultade de Ciencias da Educación.
En relación coa preparación, requiriu "un exercicio intenso de autoregulación emocional e motivacional", pois aos nervios propios da defensa dunha tese tivo que sumarlle a tensión xa asociada á situación de alerta sanitaria actual. "Na miña cabeza estaba dar conta dunha defensa de tese boa para demostrar todo o traballo de cinco anos, pero tamén tentar afrontar a situación de medo de que membros da túa familia se poñan enfermos ou os teus seres queridos se poidan contaxiar pola Covid-19", explica. En definitiva, "foi todo un reto afrontar todo isto nesta situación".
Esta lectura por videoconferencia tivo, como aspecto positivo, o tribunal adoita demorarse un par de días en comunicar ao doutorando se obtivo ' cum laude', pero, con este novo sistema, ela sóuboo xa na mesma xornada. Ademais, o tribunal da tese de Iris foi internacional, cun membro da Universidade de Minho, en Portugal, e outros dous de Granada e Oviedo e a presenza da representación lusa facilitouse ao ser a distancia. Así mesmo, puido asistir o mentor que tivo esta moza pontevedresa durante a súa estancia de formación en Estados Unidos, que, en caso de ser presencial, non podería estar e, desta forma, mesmo interveu.