85 anos despois do fusilamento de Alexandre Bóveda, o monte da Caeira volveuse converter este 17 de agosto nun lugar de memoria. O monumento creado no seu recordo volveu ser o epicentro das celebracións organizadas por toda Galicia para lembrar a súa figura e conmemorar o Día da Galiza Mártir.
En Pontevedra e Poio tamén se organizaron actos no cemiterio de San Amaro e na praza de Curros Enríquez, pero o que coincide co punto no foi executado volveu ser o máis simbólico e, un ano máis, tamén o máis reivindicativo. Ao igual que nos últimos anos, o aniversario rematou cunha ofrenda floral e aproveitouse para reclamar a institucionalización do Día da Galiza Mártir.
A conmemoración do Día da Galiza Mártir, instaurada polos galegos no exilio en 1942 en Bos Aires, ten o seu acto central na Caeira desde hai 25 anos, tal e como lembrou a concelleira de Memoria Histórica de Poio, Marga Caldas. Como cada ano desde 1996 -agás o parón de 2020 obrigado pola pandemia-, a edil nacionalista reclamou que "hoxe é día de dar voz a todas esas historias silenciadas, para por nome e apelidos aos milleiros de mortos e desaparecidos durante a represión franquista".
Amalia Bóveda, filla de Alexandre Bóveda, coincidiu con esta petición da concelleira de Poio e sinalou que esta simbólica data "vai moito máis aló da figura de Alexandre" e debe servir para lembrar a todos os mártires, pois para a súa celebración hai "tantos motivos como mártires temos".
A filla de Bóveda lembrou que este día "precisa de institucionalización" e reiterou unha reclamación de reparación, verdade, xustiza e non repetición. Insistiu tamén en que "se queremos un futuro distinto, precisamos dunha memoria distinta tamén, tanto na sociedade como nas administracións, e iso tamén se simboliza" con actos como o celebrado cada 17 de agosto.
Marga Caldas, que abriu o acto, manifestouse na mesma liña e insistiu na necesidade de que o 17 de agosto sexa recoñecido pola Xunta de Galicia como un día dos mártires galegos "para facer cumprir a memoria de Bóveda, pero para facer cumprir tamén a memoria de todas as mulleres e homes mártires galegos pola súa liberdade e por xustiza democrática".
"Recuperemos a memoria desde todos os ámbitos da sociedade, recuperemos a liberdade de decidir, loitemos por esa Galiza libre pola que loitaba Bóveda, honesta e independente, esa Galiza pola que Bóveda deu a súa vida", afondou Marga Caldas, que sinalou a importancia deste día "para non dar ao esquecemento, para loitar contra a impunidade, para representar a inxustiza perpetuada contra un pobo, para recuperar a memoria das mulleres e dos homes que viviron asoballados por defender aquilo no que crían".
Caldas reivindicou unha "Galiza libre" porque 85 anos despois do levantamento militar "seguimos presenciando como as administracións estatais e autonómicas seguen sen devolvernos o que nos foi expoliado", pero tamén tivo unha lembranza especial para o recente logro do momento memorialista, pois "grazas ao movemento civil galego recuperamos o Pazo de Meirás", en alusión ás dúas sentenzas xudiciais que devolveron ao Estado a propiedade deste Pazo que durante a Ditadura foi residencia de verán de Franco en Sada e ata 2020 permaneceu en mans dos seus herdeiros.
En nome da Fundación Bóveda falou David Otero, que este 2021 lembrouse especialmente das traballadoras e traballadores pola memoria, algúns e algunhas presentes no acto, como a vilagarciá Montse Fajardo. Para todos eles quixo pedir honra e recoñecemento, pois "son compañeiras e compañeiros que achegan contidos á causa da nosa memoria galega democrática" e tamén "loitadoras e loitadores pola verdade" que "divulgan a nosa memoria democrática que se fai antídoto contra o fascismo e antídoto contra a cultura do silencio e contra a educación do non saber, do non preguntar".
As persoas que traballan pola memoria histórica axudan, segundo Otero, a dicir "non á manipulación da nosa memoria, da nosa historia" e queren achegar á cidadanía ao horror padecido polo terror franquista, ao tempo que "estimulan tránsitos á esperanza, teñen a firmeza en que olvidar é morrer".
David Otero tamén lembrou a asociación de nova creación Mocidade Galega pola Memoria, pero dedicou a maior parte do seu discurso aos traballadores pola memoria porque "temos o dereito á verdade, a mentira vai ter freo. Hai que falar de vítimas, pero tamén de executores, de torturas tamén pero tamén de torturadores, e as leis seguen na impunidade e na humillación das vítimas, elas e eles procuran as verdades e, como decía Bertolt Brecht, quen non sabe a verdade, é como é, pero quen a sabe e lle chame mentira, é un criminal".
REPRESENTACIÓNS DE TODOS OS PARTIDOS
Ata a Caeira desprazáronse representantes de todos os partidos políticos con representación en Poio e Pontevedra, capitaneados polos alcaldes, Luciano Sobral e Miguel Anxo Fernández Lores, e tamén das fundacións Alexandre Bóveda e Castelao e da asociación Mocidade Galega pola Memoria.
Non faltaron a líder nacional do BNG, Ana Pontón, a eurodeputada nacionalista Ana Miranda, o deputado Luís Bará, e concelleiros de PSOE, BNG e PP de Pontevedra e Poio. A presenza máis novidosa foi a do presidente local do PP de Pontevedra, Rafael Domínguez.
Mentres o seu homólogo de Poio, Ángel Moldes, xa acudiu en outras ocasións, Domínguez é o primeiro presidente local do Partido Popular de Pontevedra en acudir a este acto.
En declaracións aos medios de comunicación antes do acto, explicou que o ano pasado non acudiu por "problemas de datas" e que pensa que debe acudir ao acto porque "é un recoñecemento a unha persoa que foi asasinada fai 85 anos" e "o único delito que cometeu foi amar a Galiza e o que temos que facer todos os galegos que amamos a Galiza é estar aquí".