Cada vítima de violencia de xénero rexistrada no Sistema de Seguimento Integral nos casos de Violencia de Xénero (VioGén), ten asignado un axente protector que está á súa disposición as 24 horas do día. Están e contacto permanente en persoa e por teléfono, protéxenas, acompáñanas a xestións complicadas e convértense na súa ligazón co resto da Policía. Están aí cando as necesitan e convértense no seu apoio.
Na Policía Nacional de Pontevedra, os nomes propios deste servizo son David e Rebeca, oficial e policía, que se encargan da protección das vítimas de violencia de xénero da cidade. Nesta tarefa, contan co apoio de toda a súa unidade, a UFAM (Unidade de Atención á Familia e Muller), e tamén derivan vítimas a axentes coas súas mesmas funcións e perfil na Policía Local e a Unidade Adscrita, a coñecida como Policía Autonómica.
Con motivo do Día Internacional da Eliminación da Violencia contra as Mujeres, o 25N, falamos con eles e achegámonos ao seu día a día e ao seu traballo coas vítimas, coas que entran en contacto cando presentan a denuncia -ou entran no sistema por outros leitos-, pero nunca saben por canto tempo. Cada caso e cada vítima son diferentes e é imposible de prever.
Os axentes protectores son policías especializados en protexer ás vítimas de violencia machista e o seu traballo é integral. Protexen tanto ás mulleres que teñen orde de afastamento en vigor do seu agresor como a aquelas que, sen orde, están dentro do sistema VioGén. "Co sistema activo, actívase a protección", indican en conversación con PontevedraViva.
Cada vítima ten asignado a un deles. "Cada muller, un policía asignado", é o seu lema. A súa finalidade é que se xere a confianza suficiente como para que a vítima lle conte todo o que sucede e estea a gusto co seu protector. Cada muller é diferente, "algunhas queren un trato máis distante e outras o queren máis próximo", indican David e Rebeca.
Eles adaptan o seu modo de traballo a elas. Con cada denuncia ou cada muller que entre no sistema VioGén, manteñen unha entrevista coa vítima e logo tamén se entrevistan co agresor, coa súa contorna, coa súa familia, cos psicólogos ou persoal do Centro de Información á Muller (CIM) se son usuarias.
O obxectivo é ter un abanico o máis amplo e completo posible da situación, pois aínda que a denuncia adoita ser por un feito en concreto, todo ten un contexto e uns antecedentes que lles convén coñecer para protexelas da maneira máis eficaz posible. "Ás veces elas teñen dependencia emocional e non queren protección" ou non contan todos os detalles aos seus axentes, de modo que, coñecendo á contorna, os axentes logran unha radiografía máis completa da situación.
"Cada muller, un policía asignado", para xerar confianza
En todo caso, insisten en que "se elas colaboran, é máis fácil".
Para desempeñar o seu traballo, contan cunha formación específica. Antes de empezar a traballar na UFAM, deben realizar un curso de especialización que é "un dos máis amplos que hai na Policía" e, logo, resulta fundamental a formación continua e a actualización, asistindo a todas as actividades formativas que se convocan sobre a materia, pois "a violencia de xénero tamén está en continuo cambio", a Lei de Medidas de Protección Integral contra a Violencia de Xénero é sempre a mesma, pero os protocolos actualízanse.
Ese curso previo inclúe unha entrevista con psicólogos que resulta a principal criba, pois búscase un perfil específico de policía. Van ter un trato "moi persoal" coa vítima e requírese axentes coa empatía e sensibilidade suficiente para abordar o tema como se merece. Eles sempre van de paisano e o seu uniforme é a proximidade e o trato familiar.
"Temos un trato próximo con elas, gústanos que estean a gusto e elas aos poucos vanse soltando", explican os seus protectores. Ese vínculo de confianza que se xera fai que, cando termina a súa protección porque saen do sistema ou expira a súa orde de afastamento, elas sigan téndoos de referencia.
Eles sempre van de paisano e o seu uniforme é a proximidade e o trato familiar
Danse casos mesmo de mulleres que cambian de domicilio e pasan a protexelas os axentes do seu novo lugar de referencia, pero seguen recorrendo a eles cando os necesitan. Ou de mulleres que inician unha nova relación, viven de novo o inferno da violencia machista e contáctanlles para contarllo. "Xa te chaman a ti porque che coñecen doutra época" e, co seu segundo agresor, confían neles de novo.
Mentres segue a protección, ter esa confianza é tamén clave para que informen os seus protectores de cambios na súa vida como, por exemplo, empezar unha nova relación. "Necesitamos sabelo porque ás veces cambia o nivel de risco" e un agresor que non se achegaba á súa vítima pode volver facelo ao coñecer a existencia desa terceira persoa, creando potenciais situacións de perigo.
Danse mesmo casos nos que, "cando acaba a orde de protección, aí empezan os problemas".
A dedicación exacta a cada vítima a marca o nivel de risco e tamén o día a día dela e do seu agresor. "Non hai un protocolo estrito, cada axente é distinto e cada muller é distinta". Así, por exemplo, acompáñana nas súas visitas ao xulgado ou para xestións da vida cotiá como levar aos fillos ao colexio ou manter unha reunión no centro educativo.
"Trátase de que elas se sintan seguras e protexidas"
Por regra xeral, "se poden coincidir, se pode atopar ao agresor", aí está o seu axente protector, que pode chegar a ter contacto coa muller a diario se existe risco extremo ou con maior periodicidade se o risco é menor. Contacto, en todo caso, sempre hai e é constante. O teléfono de David e Rebeca soa as 24 horas e polos motivos máis variados. Aínda que ao final sexa por un temor infundado, eles sempre lles animan a "que nos chamen sempre", prefiren que pequen por exceso que por defecto.
David e Rebeca non entenden o seu traballo sen o resto da UFAM pontevedresa, conformada por 10 axentes coa inspectora Maite Pampín ao mando. Todos colaboran e, cando unha situación así o require, tamén aqueles axentes adscritos á outra especialidade da unidade, investigación, implícanse na protección. Chegado o caso, tamén se implican as unidades de seguridade cidadá para garantir a protección que require a muller nese momento en concreto.
"Se fai falta algo máis, pídese", aseguran. É habitual que realicen vixilancias e contra vixilancias na casa, o lugar de traballo ou aqueles puntos que frecuente a vítima e sempre está un destes dous axentes protectores, pero este tipo de tarefas adoitan facerse en parella, por iso é polo que con frecuencia colaboren cos compañeiros de seguridade cidadá.
Nesas vixilancias, "vixíase a ela e a el", pois o máis importante é que o agresor saiba "que se está cumprindo a protección", que non pense que as ordes de afastamento non se vixían. "Se hai unha orde de protección, asegúrase que esa orde cúmprese".
Ademais, "trátase de que elas se sintan seguras e protexidas", chegando mesmo a facer vixilancias ou seguimentos extra para garantir que a vítima teña esa sensación de seguridade necesaria para recuperar a súa vida á marxe do seu agresor.
Ter ese concepto claro é fundamental para o seu traballo, pois tamén se atopan con casos nos que a vítima, pola situación de dependencia do seu agresor ou por múltiples circunstancias, pode convivir con el a pesar de ter unha orde de afastamento. En canto os axentes o detectan, proceden e notifícase ao xulgado ese incumprimento. Á muller non lle pasa nada, pero si queda constancia legal da actividade do home que pode ter efectos a nivel de reincidencia.
Entre as vítimas, insisten, non hai un perfil, "calquera pode ter un problema de violencia de xénero" e iso trasládanllo ás súas protexidas.