Poida que sexades parte desa maioría -coma min- á que lle ensinaron na escola que América se chamaba así porque foi Américo Vespucio o primeiro que postulou que as Indias ás que chegou Colón eran en realidade un continente novo, un Novo Mundo, que nada tiña que ver co Hindustán ou o Sueste asiático, e que pra honrar tal acertada perspicacia, botouse man do seu nome de pía pra bautizalo. E mesmo que Colón morreu crendo, obstinadamente, que aquilo era Asia.
Pois resulta que todo iso que nos dicían, coma se estivese gravado en pedra, é completamente falso.
E ademais, non moi complexo de desenmarañar. Abonda con facer unha concisa crónica comentada dese individuo chamado Américo Vespucio que, fóra dunha idea difusa da súa figura -hai mesmo quen o cre erudito ou home do Renacemento-, poucos saben con seguridade quen veu sendo con exactitude. E con razón. Poida que el tampouco fose quen de distinguir a verdade da mentira na súa propia vida.
Antes de nada, que conste en acta que me vou ater ás versións do seu discorrer vital que contan con maior consenso na actualidade. Ás que, por cinguirse máis á lóxica e á evidencia lúcida e palpábel, non paran en documentos que son parte fundamental do engano. Interesada e descaradamente.
Despois, o exposto dará pé a conclusións. Cada quen deberá considerar ao final se estas son máis ou menos aventuradas, se son elucubracións máis ou menos sólidas.
Comecemos.
Amerigo Vespucci era florentino. Proviña dun clan de banqueiros e notarios de fortuna minguante, pero moi ben relacionados cos Médicis. A pesares do seu desexo de ir á Universidade de Pisa, comezou a traballar pró seu tío bastante mozo, como secretario nunha misión diplomática en París. Convén que lembremos contra o final da exposición estes vencellos do clan familiar de Vespucio coa capital francesa.
Deseguida lle buscan os seus colocación na Casa Médici e volve a Florencia. Adquire cos anos habelencia nos asuntos comerciais e de intendencia, na administración e nas finanzas. A súa formación humanística vai ser, á forza, moi fragmentaria, por escasa e básica a comparación de outros do seu status social, mesmo irmáns e tíos. No seu desempeño profesional en Italia terá relación directa cos portos, mais apenas co mar. Remará por ser o responsábel da escolla dos axentes comerciais da eminente familia Médici en Sevilla.
É pola súa recomendación que se contrata pra tal ocupación a Juanoto Berardi, un empresario toscano que levaba radicado na Andalucía preto dunha década. Era armador e abastecedor de navíos, e adicábase tamén á lucrativa trata de escravos.
E pouco antes de que Colón partise de Palos, en 1492, a Casa Médici manda a Vespucio auxiliar a Berardi na capital andaluza. Instalouse daquela na cidade do Guadalquivir, con 38 anos e unha experiencia moi cativa, por non dicir nula, no eido da navegación.
O primeiro que fixo pra Berardi e os Médici foi investir cartos na incerta expedición de Colón, que lles rendou, ao cabo, unha perdas notábeis. Probabelmente a amizade de Vespucio co Almirante arrinca neste punto.
Berardi morreu de alí a pouco, en 1495, cando xa tiña comprometido o frete de catro carabelas de aprovisionamento prá illa da Española, en apoio á segunda viaxe de Colón. Vespucio pasou a ser o axente sevillano principal, e ocupouse de supervisar o choio, en Sanlúcar, e por isto, até non fai moito, críase que participara na segunda viaxe colombiana, comandando estas naves.
Sabemos a día de hoxe que é tremendamente improbábel que se lle dese o mando da devandita flotilla, pero isto vén sendo unha cuestión menor. Porque o convoi nunca cruzou o Atlántico. Pillouno unha tempestade saíndo da boca mesma do Guadalquivir, e os buques todos remataron embarrancando uns quilometriños máis alá, a carón de Cádiz. O único que deron acadado os tripulantes foi, sen dúbida, a mofa e o escarnio no gremio dos mareantes.
Esta temeraria manobra con ridículo final fálanos a berros da tremenda incapacidade naval de quen comandaba ou de quen ordenou saír. De Vespucio logo, en calquera caso.
Cousa importante, e por iso se debe reiterar. Este episodio de 1495 amósanolo xa como un eivado absoluto nas cousas do mar, como xa tiñamos anticipado. Calquera mariñeiro experimentado sería quen de ver ou ventar a magnitude dunha tempestade tan próxima dende o mesmo Sanlúcar. A ben seguro así llo dixo o que capitanease a flotilla, porque imos supoñer, xa con bastante fundamento, que non a capitaneaba el. Vespucio -investidor, armador, dono ou responsábel dos cartos- mandouno saír igual, a pesares da advertencia, temendo o gasto que se derivaría de que as naves permanecesen ancoradas en porto por máis tempo. É dicir, o primeiro, principal e único pra Vespucio era a procura do máximo beneficio.
E xa vedes, tan cedo neste repaso vital vespuciano e xa non hai moita dúbida de con que elemento estamos a tratar.
Hoxe hai consenso en que Vespucio non foi quen de ir ao novo continente até 1499, pouco antes do retorno de Colón da súa terceira viaxe.
O Almirante da Mar Océana volveu del encadeado, un ano despois, pola súa terríbel xestión na Española. Prendérano xa en Santo Domingo e perdera de inmediato o monopolio da exploración. Polo que aínda antes do seu retorno, liberalizárase o mercado. E deu comezo a etapa das múltiples viaxes andaluzas.
A Vespucio abríronselle, pois, os ceos. Apostou ducados e marabedís á primeira destas expedicións “libres”, e partiu nela pra asegurar o botín. Era a encabezada por Alonso de Ojeda.
Vespucio, igual xa non fai falla dicilo, nin comandaba nin ía con oficio de navegante. Tampouco de cartógrafo, oficio que desempeñaba nesta ocasión Juan de la Cosa. Ía en calidade de investidor na empresa naval e prospector das posibilidades comerciais das novas terras.
E era así porque chegaran cobizosas novas de Santo Domingo. Namentres andaban a xulgar alí a xestión de Colón, os Reis Católicos foron informados dos prometedores achados do Almirante en 1498. Falaban dunha riqueza perlífera notábel na Illa Margarida (bautizada daquela Asunción) e, principalmente, da localización certa, ao fin, do tan ansiado continente. Pero, consideraba Colón, non se trataba de Asia. Pra el era unha terra nova, non coñecida nin nomeada.
Así foi que as Súas Católicas Maxestades se apresuraron en lle arrebatar o monopolio amparándose no seu mal facer, e permitiron unha carreira de múltiples expedicións. Pra que armadores, navegantes e inversores xogasen á captura da bandeira. O premio gordo era prós primeiros en chegar.
E sabendo das novas, alá foi o primeiro da clase, Vespucio, en 1499, con Ojeda e de la Cosa, tal que construtor inmobiliario na España do ano 2002, seguindo o doce arrecendo a pelotazo. Tiña vantaxe sobor da competencia porque estaba no allo da aventura colombiana dende o inicio. E cabe insistir, cruzou o charco toda vez que o Almirante xa tiña concluído que afociñara cun continente do trinque, sen estrear.
Cunha Terra Firme, probabelmente, segundo cría Colón, situada baixo de Asia. De feito, proxectara que pra chegar realmente ás Illas da Especiería, á India, a Catai e a Cipango, debía andar á procura nos seus seguintes periplos dun paso setentrional naquel inesperado e desmedido anaco de terra virxe e ignota.
Ímonos parar un pouco en explicar como chegou Colón a tal certeza. Ao cabo, a cousa é deixar patente que o axente de banca florentino non é responsábel nin da constatación do feito nin do razoamento que levou á conclusión.
En 1498, Colón iniciou a súa terceira viaxe tomando de inicio un rumbo máis meridional respecto dos anteriores, topando coa illa da Trindade e, ao pouco, coa desembocadura descomunal do río Orinoco.
Esta ven sendo a chave. Era o 1 de agosto de 1498. Un río de tales dimensións, non podía, obviamente, estar nunha illa.
E igual hoxe se nos escapa a causa de que fose obvio, pero axiña veredes que tampouco se precisaba ser moi espelido pra tirar tal conclusión. Moitas veces esquecémonos de dotar de volume ás cousas. Veredes, o río Orinoco é un dos ríos máis grandes do planeta. O terceiro máis caudaloso do mundo. Chega aos 5 quilómetros de anchura no seu curso baixo (22 en tempo de chuvias!), cunha profundidade de arredor de 100 metros. O delta do Orinoco, inzado de bocas (disque até unhas 300 canles), é enorme, ciclópeo. Un golfo enteiro de illas e marismas, duns impresionantes 350 quilómetros de Norte a Sur.
Moitísimo maior, brutalmente maior, que, por exemplo, os desaugues do Texo ou do Guadalquivir. Colón, ao albiscar unha soa das súas bocas, secundaria, escribiu que aquilo lle lembraba á desembocadura do Guadalquivir cando había enchente plena. E daquela o esteiro de Doñana era o que hoxe non é.
Evidentemente, un caudal de auga de semellante envergadura tiña que pertencer a un río cun curso non longo senón longuísimo, e nacer nuns montes, cando menos, de proporcións semellantes. É dicir, precisaría, pra todo ese discorrer, unha superficie continental. Sen insistir na opinión de Colón: calquera mariñeiro iletrado da expedición, farto de fondear en calas e estuarios da vella Europa Occidental, sería quen de recoñecer no Orinoco un río continental á primeira ollada. Porque en Europa, continente con tódalas letras, nunca viran cousa semellante. A terra tras das bocas do Orinoco tiña que ser meirande que a europea. De feito, en Europa só o Volga e o Danubio son máis longos có Orinoco.
E tan claro estaba que de feito así o deixou por escrito Colón, até con certa modestia: “Yo estoy creído que esta es tierra firme, grandísima, de que hasta hoy no se ha sabido, y la razón me ayuda grandemente por esto deste tan gran río y desta mar.”
Unha terra firme da que até entón non se soubera, é dicir, un continente non coñecido, nas propias e inequívocas palabras do Almirante da Mar Océana. Xa que terraferma era un termo de navegantes do Mediterráneo, sinónimo de continente en oposición a illa. Pra dividir os seus os estados, os venecianos, por exemplo, distinguían os domini di terraferma das súas posesións insulares. Branco e en botella.
E imos aínda máis lonxe. Cabotando as costas do que hoxe é Venezuela, Colón constatou na práctica a curvatura da Terra, cousa da que xa tiña convencemento teórico, e por medio dela puido facer algúns cálculos que amosaban a enorme superficie que debía ter aquela terra continental. A súa álxebra era bastante boa, xa que até chegou a saber por ela que o planeta non era totalmente esférico, senón achatado nos polos (con forma de pera, segundo a súa metáfora). Tamén constatou a abundancia de fontes e auga doce nas costas nas que puxo pé, algo propio de masas continentais. Así mesmo, el, que foi poñendo nome a canta illa e penedo topou, non alcumou aquilo de ningún xeito. Porque era doutra caste. Doutra magnitude. Era a Terra Firme.
Polo que xa vedes, obvio -moi, moi obvio- e patente todo. En ningún caso foi Vespucio o primeiro en concluír que aquilo era un continente novo.
De onde vén, entón, a atribución de tal conclusión a Vespucio? Como é que se lle dá ese honor a un escuro axente comercial da Casa Médici, que aínda que participou no financiamento da empresa colombiana, non tivo endexamais mando en ningunha expedición, nin amosou nunca feitos de destacado navegante?
Pois habemos seguir por onde o deixaramos, en 1499, e axiña irán encaixando as pezas. Como dicíamos, Vespucio marchou con Ojeda aquel ano.
Non tomaron calquera derrota, non. Tiraron directos prás costas da actual Venezuela, calcando o ronsel colombiano, retomando alí onde o Almirante o deixara. Cun obxectivo que xa coñecemos: ampliar a exploración desa Terra Firme e prospectar as posibilidades de explotación económica.
E vaia, corroboraron que aquilo era un continente descoñecido. Fixeron double-check ou revisión de pares dun traballo previo. De la Cosa trazou un mapa. Ninguén se apropiou da descuberta. Ojeda, de la Cosa e Vespucio sabían ben sabido que iso fora cousa de Colón.
A anécdota arquetípica desa viaxe é a que di que Vespucio, ao observar as casas dos indios añú, aboiando sobor das augas derriba de palafitos, púxolle ao lugar o nome de Venezziola, isto é, Pequena Venecia, que hispanizado daría Venezuela. Non hai moita dúbida aí en lle atribuír o apelativo, xa que semella unha inspiración propia dun italiano.
Da viaxe volveu Vespucio enfermo e con máis dunha ducia de perlas que lle engrosaron ben o peto. Mais bateu en Sevilla cunha desoladora realidade. Tras da caída en desgraza de Colón, en Castela prohibírase aos estranxeiros viaxar ás novas terras.
Agora que lle vira o verdadeiro potencial económico, non podía volver. Nesas disque contactou co rei portugués, e sabendo o monarca luso da súa frustración, invitouno a tirar pra Lisboa, xulgando que lle sería útil a súa recente experiencia naqueles exóticos lugares, amén do sempre benvido financiamento florentino, pra que axudase na exploración lusa do actual Brasil. Recanto que fora descuberto accidentalmente, segundo algúns, por Cabral, no 1500. Marchou logo Vespucio, e formou parte dun, quizabes de dous viaxes, a aquela zona brasileira, sempre en calidade de axente comercial e coa plusvalía no maxín.
Acontece neste período portugués un feito de capital importancia na vida de Vespucio. Morre en 1503 o seu valedor na Casa Médici, Lorenzo de Pierfrancesco de Médici, polo que Vespucio queda desvencellado do emporio florentino, e xa non pode exercer de representante bancario pró financiamento de empresas navais.
O rei portugués despídeo, e retorna a Sevilla, onde en 1504 xa está a vivir na casa de Colón. É a súa familia a que lle dá acubillo ao florentino, xa que o Almirante está na súa cuarta e derradeira viaxe, na procura dese estreito no novo continente que puidese conducir a Asia. As finanzas de Vespucio están case en vermello. O do Brasil non lle rendera o agardado. Volve petar na porta dos Médicis, pero andan máis preocupados polo que acontece en Nápoles que polo Atlántico, e pechan a billa do empréstito. Como estranxeiro segue sen poder embarcar en Castela pró Caribe, e desespera.
Polo fillo de Colón sabe antes que ninguén que o Almirante naufragara en Xamaica, que probabelmente afogara. Tamén falece Isabel a Católica.
E aquí comeza a lea. O fato de mentiras que levou ao erro.
Partamos disto: en 1504 Vespucio supón morto a Colón, aínda que despois sexa rescatado e volva a Castela. A figura do Almirante estaba xacando bastante luxada nas altas esferas, polo prolongado litixio coa Coroa acerca dos seus dereitos prioritarios sobor das novas terras. E Isabel, a súa protectora, desaparece de escena. En calquera caso, xa tiña perdido a primacía, fora relegado no último lustro, no que houbera viaxes de exploración e exploradores pra encher un carro. O seu nome non se fixera popular, non era de coñecemento público. O que se estaba a facer ao outro lado do Atlántico era tratado case coma segredo de Estado.
E, ante todo isto, sabendo como sabemos xa algo da personalidade de Vespucio, non sería de todo tolo dicir que albiscou a oportunidade.
Porque xusto, xustiño en 1504-1505, aparecen publicadas en París e en Florencia unhas obras (o Mundus Novus e a Lettera) que falan das descubertas españolas, nun formato epistolar dirixido a Lorenzo di Pierfrancesco de Médici, e que levan a sinatura de Vespucio.
Tiveron un éxito desmesurado, foron reeditadas unha e outra vez.
Son textos maiormente fantasiados, que mesturan feitos verdadeiros con outros que non o son tanto, e sobor de todo, sitúan a Vespucio case coma o gran xenio descubridor, autor de exploracións e reflexións que levaron a cabo outros moitos navegantes. Navegantes de verdade, deses que sabían de navegación. Nas cartas, Vespucio lideraba, mandaba, facía e desfacía, coñecía os mares coma a palma da man, estaba á altura de Marco Polo e chegaba a relatar en primeira persoa viaxes nas que nunca, endexamais, estivo.
E como dicía, daquela había gran descoñecemento en Europa acerca do que estaba a acontecer no Caribe. E o apelido Colón non só non transcendera fronteiras, senón que eran catro gatos os que sabían del na mesma Castela. De xeito que no Vello Continente, enriba dos Pireneos, paparon os relatos así en cru, con paixón soñadora, como lles chegaron.
Américo Vespucio era o afouto aventureiro, a aguda mente, que abrira a Europa o camiño ao Novo Mundo.
Nun mosteiro da Lorena chamado Saint-Dié-des-Vosges ficaron fascinados co gran descubridor florentino que protagonizaba a xesta. E con aquela incríbel masa de terra continental, até entón descoñecida.
Foi alí onde se bautizou a América como tal, en 1507, e xa non tivo remedio.
Martin Waldseemüller era un xeógrafo e cartógrafo alemán de fonda erudición, ao contrario que Vespucio. Cóengo e mestre na escola do mosteiro. Publicou na citada data un mapa que por vez primeira presentaba ao novo continente occidental separado de Asia, cun contorno trazado seguindo os presuntos relatos vespucianos.
Inseriu nel a designación “América”, dándolle ao nome de pía de Vespucio a eufonía feminina que o equiparaba cos outros continentes. Tomaba como referencia a forma francesa e latina do devandito nome, Améric e Americus. Cousa que aínda ten a súa importancia, porque de coller a forma xermana, que ben podía telo feito sendo de onde era, tería dado Haimrichia. E teríase hispanizado probabelmente Henriquia. Os Estados Unidos de Henriquia. Ou Henriquia do Sur.
Ou, por poder, postos a divagar, podería ter collido o nome en calquera outra lingua próxima. E daría Aymeriquia coa catalano-aragonesa, Aimaria coa vasca, Emeriquia coa castelá, Ameriggia, coa propiamente italiana. É dicir, que saíu “América” porque se aliñaron os astros pra que así fose. E tamén porque na Europa Central o latín aínda era a lingua franca pra segundo que cousas.
Mais volvamos ao tema. Waldseemüller decatouse do erro axiña. Xente máis ao tanto da política castelá fíxolle ver que os escritos asinados por Vespucio non eran máis que un fato de mentiras.
En 1508 confeccionou outro mapa no que se especificaba que o auténtico descubridor fora Colón, e o nome que inseriu daquela foi Terra Incognita, aludindo literal e explicitamente á expresión colombiana de que aquilo era un continente novo descoñecido e distinto de Asia.
Non o puido publicar até 1513 (porque Vespucio non morreu até 1512), e xa foi tarde. O nome de América xa se asentara e botara raíces. Ninguén foi quen de arrincalo.
E de onde saíron as narracións epistolares vespucianas?
Ben, existe a posibilidade -coido que remota- de que Américo Vespucio non tivese nada que ver nelas e fosen falsificacións interesadas de terceiros, mesmo xogos de espías.
Mais, como xa viña eu insinuando, son outras posibilidades, esas que o sitúan como auténtico autor dos textos, as que semellan máis plausíbeis. Sobor de todo se atendemos aos feitos posteriores de Vespucio -polos que agora pasaremos-, á súa precaria situación no momento de saír á luz as cartas e que, pra remate, era el o que máis podía gañar con aquela usurpación da gloria allea.
E, efectivamente, a ganancia pra Vespucio foi inmediata. A sona daquel seu bo facer de ficción chega polos diplomáticos europeos aos ambientes cortesáns casteláns. Moitos que o coñecen en Sevilla, mesmo o fillo de Colón, corroboran que estivo con Ojeda e de la Cosa, que investiu na primeira viaxe do Almirante, que armou flotillas prá Española e que viaxou pró rei portugués. Repiten parte dos eloxios dos textos, mesturando realidade e invención, e vanse esaxerando as súas dotes como cartógrafo e técnico naval. E Vespucio non fai por desmentir nada. De xeito que o rei Fernando o Católico, vendo semellante xoia, naturalízao axiña como castelán e pono a traballar na Casa de Contratación en 1505.
Podería ser que el fose o autor dos textos, pero que a súa divulgación non fose intencionada? Por poder... Nese caso teríamos que supoñer que a esaxeración era cousa acostumada na súa correspondencia cos patróns Médicis, pra que lle afrouxasen máis cartos e tomasen sempre conta da súa tremenda e insubstituíbel valía. E que as cartas fosen furtadas do gabinete de Lorenzo di Pierfrancesco ao seu pasamento. Arrevesado de máis.
Porén, a posibilidade de que as fixese con toda a idea, enviándoas persoalmente aos prelos parisino e florentino, é igualmente arrevesada, pero é a que suma máis indicios. Volvo chamar a atención da coincidencia temporal das publicacións con aquel momento malo, desesperado, no persoal, de Vespucio. É difícil non pensar que precisamente era en París e Florencia onde a súa familia tiña man. Complicado non ficar con que esa tentativa de apropiación do renome do próximo se levou a cabo, ademais, nun contexto especialmente propicio e axeitado, pola desaparición de Colón e de Isabel do taboleiro. A tentativa, máis que tentativa, foi un éxito. En Europa en xeral, foi “Vespucio o Descubridor” por máis dunha década. Nalgúns lugares moito máis tempo. A atribución dos logros doutros deulle fama instantánea e reportoulle rápida solución aos seus problemas económicos.
E o que quizabes é a proba máis relevante: o tipo amosou deseguido, e en repetidas ocasións despois de 1505, que non era trigo limpo.
Sábese de certo que foi amoestado na Casa de Contratación por contrabandear con mapas, por vendelos ilegalmente a xente allea á Casa e á Coroa. Falamos de que o cacharon na allada, e cando hai fume, hai lume. De seguro propiciou moitas máis filtracións, axeitadamente remuneradas, de xeito máis discreto.
Na Casa de Contratación a súa maior responsabilidade era a confección do Padrón Real, un mapa que incluíse tódolos novos achados xeográficos. Nos sete anos que alí estivo até o seu pasamento non chegou a completalo. Tampouco hai ningunha obra cartográfica asinada por el. Atribúenselle algúns mapas, pero aí está a cousa: atribúenselle. Prodixioso prá sona de brillante cosmógrafo humanista que el mesmo se concedía.
O rei católico nomeouno ademais “piloto maior de Castela”, mestre de navegación teórica na Casa de Contratación, nunha reunión á que asistiron verdadeiros navegantes como de la Cosa, Yáñez Pinzón e Solís. A estes instounos a seguir na procura do estreito de acceso a Asia, desta vez polo Sur.
A Vespucio doulle aqueloutro oficio en terra, confirmando doutra volta que o florentino non era nin líder explorador nin gaitas. O Católico tiña a Vespucio por cosmógrafo, polo que el e os seus amigos lle dixeran, e entendeu que posuía avanzados coñecementos en novos e sofisticados métodos astronómicos de navegación, que non eran comúns en Castela.
E non só non posuía tales, senón que os seus alumnos, mariños todos, foron dando conta do inútil dos seus conceptos, rexeitando as súas leccións e negándose a seren examinados por alguén con tan pouca experiencia práctica na navegación. Faltábanlle saberes elementais que tiña calquera mareante de traiñeira. Por abraiante que pareza.
O que si levou con xeito e sen queixa foi o seu: armar, avituallar navíos, procurar financiamento e plusvalía. Aí non lle hai nada que censurar.
Polo que chegados ao final do seu repaso vital, xa podemos debuxar un carácter bastante completo.
E xa dicía ao principio que será máis ou menos acertado, pero, así en global, semella que Vespucio era un especulador moi amigo da hipérbole e de moral flexíbel que, engrandecendo os seus méritos, se fixo pasar por referente en moitas artes nas que en realidade era mediocre, por expresalo sen facer sangue.
En grande medida era, pois, un farsante. Aínda que hoxe identificamos con facilidade esa figura ao noso redor, cústanos identificar así a persoeiros históricos aos que se dotou, co tempo, dunha pátina de reverencia. Mais os feitos da vida de Vespucio falan máis diso que de outra cousa.
Talvez, de non se teren publicado as cartas vespucianas, ou de non ser Vespucio un pillabán, Martin Waldseemüller tería inserido no seu mapa o nome de Colombia, e hoxe designaríase así, con maior corrección, ao continente todo.
Pero como xa non lle hai que facer, porque cambiar non se vai cambiar a estas alturas, pódese un consolar con que, ao cabo, quizabes o nome América non é de todo desaxeitado. Cando menos no que respecta á única nación do mundo que designa aos seus nacionais como Americans, a pesares da corda proposta do seu paisano Frank Lloyd Wright de empregar o termo Usonian pra evitar minusvalorar ao resto do continente.
Pensádeo. Obter a túa denominación dun especulador, dun axente comercial dun dos maiores emporios capitalistas da súa época, dun tipo ávido de gloria e riqueza, que inventou a metade do seu currículo e se fixo pasar polo que non era. Un tipo que acadou status e posición máis pola mentira que polo seu talento. Encaixa bastante ben coa personalidade que reflicte ese país. Mesmo á perfección, a día de hoxe.
Ademais, o marketing viral xa o inventara Américo antes que a propia América. E ese marketing, tan de América, serviulle a Américo, mira ti por onde, pra que lle desen o seu nome a América. Tanto monta, monta tanto. Círculo pechado.