Escribe. Sempre. Cando esteas leda. Cando esteas triste. Canto necesites desafogar. Cando te sintas melancólica ou non collas en ti de ledicia. Escribe.
O consello deumo María Victoria Moreno. Non lembro a literalidade das súas palabras, pero si o momento –ao remate dunha clase de Lengua Española en COU- e a dozura da voz de quen sabía por experiencia propia do que estaba a falar. Contoume que a ela ninguén lle aconsellara de nova tan fermosa afección e que descubrila a fixera moi feliz. Así era ela, quería que todos os que a rodeabamos foramos felices e esa era a súa pequena contribución para que eu o conseguira.
Non fun, nin moito menos, a única alumna coa que compartiu este consello en décadas de docencia, pero a min marcoume. Foi profesora miña en dous dos catro anos que estudei no instituto Torrente Ballester de Pontevedra e non vou negar agora que houbo momentos nos que critiquei o seu método pedagóxico ou a aparente falta de orde das súas clases. Pero, vista aquela etapa con perspectiva, podo afirmar que poucos profesores houbo que deixaran tanta pegada en min e que me trasladaran tanto amor por algo como ela polas letras.
Acabamos de coñecer que, once anos despois da última muller que recibiu tal recoñecemento -si, máis dunha década-, será a autora homenaxeada no Día das Letras Galegas 2018 e a min doume por botar man daquel consello que ela me deu hai xa preto de 18 anos e escribir para facer un pouco de terapia e -por que non?- algo de memoria tamén. Lembrar aquela profesora que un luns chegou máis contenta do habitual á clase porque durante a fin de semana casara a súa cadela e celebrara o banquete en louza de Sargadelos.
Daquela anécdota coa súa cadela aprendín a necesidade de que unha persoa teña capacidade de emoción coas pequenas cousas da vida e de que parecer un pouco tolo non debe ser óbice para levar adiante os teus soños e ilusións. Das súas clases sería incapaz de lembrar e enumerar todo o que me ensinou. Meses e meses estivemos a traballar arredor dunha única obra, o prezado Quijote ao que ela profesaba amor incondicional, e había quen cuestionaba que estábamos a perder o tempo, pero con poucas experiencias aprendín eu tanto de literatura e, de paso, de amor e de liberdade.
Aquelas clases eran en castelán, formaban parte da materia de Literatura Española. E tamén o ano seguinte compartín horas e horas de clase con ela na lingua de Cervantes –impartía Lengua Española-, pero, curiosamente, cando me veñen á mente todos estes recordos a súa voz serena e doce non a escoito naquela lingua, senón en galego. Naquela época tiven a sorte de ir á súa casa algunhas tardes, de tomar aqueles bombóns que nunca faltaban naquel piso da avenida de Vigo e de quedar absorta a escoitar como nos contaba a sorte que tiñamos de ter aprendido a falar en galego, de ser educados nunha lingua tan fermosa.
Ela, estremeña de nacemento e pontevedresa de corazón, tivo que aprendelo xa de vén maior e, desde que empezou a falalo, xa non o deixou. Non só escribía e faltaba na nosa lingua, tamén pensaba nela e fixo grandes contribucións para engrandecela. O amor pola lingua que trasladaba aos seus alumnos foi unha delas e non creo que sexa necesario volver lembrar todas as obras de literatura infantil e xuvenil que acompañaron a xeracións de mozos galegos no seu paso pola dura etapa da adolescencia. Todas nun galego sempre tan ben fiado que ás veces aínda me pregunto como o logrou a pesares de nacer tan lonxe desta terra.
Naquelas clases de literatura falabamos de Cervantes, pero tamén da vida. E do proceso creativo. Eran uns meses nos que ela estaba a escribir unha das súas novelas e, cando chegaba á clase, xa levaba horas de traballo. Erguíase moi cedo, escribía durante horas cousas que, moitas veces, acababa de soñar e, coas follas aínda quentes, baixaba á libraría Seijas e compartía cos seus responsables as novas liñas que acababan de saír da súa máquina de escribir. Todas as horas eran poucas para dedicar á escritura. Moito me teño acordado daqueles relatos nas miñas longas horas diante da folla en branco!
Máis tarde souben que aquela novela que estaba a medrar mentres eu me adentraba nas aventuras do Quijote era Guedellas de seda e liño e ben orgullosa me sinto de que na presentación oficial en Pontevedra María Victoria estivera acompañada na mesa de miña irmá e dunha futura xornalista á que máis tarde tiven de compañeira no Diario de Pontevedra.
Xa non era a miña mestra daquela e puiden saber moito máis da súa vida persoal, da valentía coa que o afrontaba todo, da forza inesgotable dunha profesora que plasmou o seu amor pola docencia nunha das dedicatorias máis sinxelas e fermosas que teño lido nun libro: "para os meus alumnos, que sempre encheron de luz a miña vida".
Aprendín tamén, como dicía, da vida. Nuns días coma os actuais nos que o cancro me obrigou a despedir unha persoa marabillosa lembro daquela profesora que ía ao instituto a pesar de que a quimioterapia estaba a acabar coas súas forzas, que cubría a cabeza cun chapeu e a cara cun enorme sorriso e entraba pola aula disposta a trasladarnos que unha enfermidade cruel che pode levar o alento dun momento a outra, de modo que non hai lugar para as escusas nin para os laios, hai que gozar da vida e levar adiante proxectos fermosos.
Non sei quen escolleu a frase escrita na súa honra na ponte da avenida de Vigo que ela tanto cruzaba en vida, pero non pode representar mellor o espírito dunha profesora que vía beleza e bondade en todas as persoas: "As persoas estamos feitas para levar adiante os proxectos máis fermosos".