Unha escritora que acaba de ser nai tópase coa noticia dun suceso estremecedor: unha muller francesa afogou os seus xemelgos de 10 meses na bañeira. A partir dese momento, a sombra do infanticidio axexaraa como unha vertixinosa posibilidade.
Ese é o punto de Salve María, aclamada pola crítica como unha das películas do ano. A súa directora, Mar Coll (Barcelona, 1981), asegura que "non me sinto unha pioneira" á hora de abordar a maternidade desde unha perspectiva que rompe os canons establecidos.
"Agora somos nós as que temos voz. O que antes era unha historia de meter e sacar cueiros agora é unha experiencia transcendental", reflexiona a cineasta, que presentou no Teatro Principal este filme, que logrou catro candidaturas aos Premios Feroz.
Maternidade e familia son dous temas recorrentes na túa filmografía. En Salve María tamén están, pero con enfoque diferente. Adaptas a novela Las madres no, de Katixa Agirre
O que queriamos era facer un proxecto que nos estimulase. Non tiña sentido facer o mesmo outra vez. E de golpe, chegou esta novela ás miñas mans. Pensabamos que se queriamos facer algo diferente, se cadra unha boa maneira era partir dun material que non fose noso.
Pareceunos unha boa idea adaptar un libro que tocaba un tema que era persoal para nós. Eu tiña un bebé de ano e medio e Valentina -a guionista- dúas nenas pequenas. Todas as nosas conversacións xiraban ao redor diso. E que a súa premisa nos levase ao thriller chamounos a atención.
Era unha forma de abordar o tema sen que fora unha película discursiva. Era como atravesar unha porta nova que se nos estaba abrindo diante de nós. Estimulábanos moito a idea do saír do naturalismo e facer unha película distinta.
É dicir, non era unha historia escrita por vós, pero si era un tema que estabades a vivir en primeira persoa, non?
Era un tema que nos importaba ou sobre o que tiñamos algo que dicir e emocións que compartir. E, ademais, podiamos abordalo con seguridade. Era cuestión de buscar a forma de facelo e que fora interesante. E era unha gran idea abordar a maternidade desde o terror.
Foi fácil facelo?
Na etapa inmediata ao nacemento hai moitos elementos que che poden levar a ese xénero, como son a transformación do corpo, a estrañeza, a soidade, o medo á fraxilidade... Había moitas cousas que che levaban á tensión e ao terror. Quixemos contalo así.
Era perfecto como premisa dunha película de terror. Que dependa de ti un ser tan fráxil fai que a morte estea omnipresente. Construír un relato terrorífico sobre esa base foi fácil, non tivemos que forzar nada. Usamos os elementos do cine de terror e mesturámolos.
Ademais, imaxino que como cineasta é interesante abordar un tema do que normalmente non se fala. Sempre nos inculcaron, sobre todo a vós como mulleres, que na maternidade é todo marabilloso. Hai aínda moitos tabús ao seu ao redor...
Ese xa é un relato que está moi discutido. Hai autores que derrubaron moitos mitos sobre a maternidade e con esta nova onda do feminismo xa se fala sobre isto. Paréceme natural que así sexa. Sobre todo porque agora somos nós as que temos voz.
Escribimos libros e artigos, rodamos películas, facemos ensaios... Coa chegada da muller a todos eses campos, é normal que un tema que fora relegado ao ámbito doméstico ou que se contou desde a perspectiva do home transformárase.
O que antes era unha historia de meter e sacar cueiros agora é unha experiencia transcendental que ten, ademais, un potencial cinematográfico xigante. Aínda que é verdade que segue sendo maioritario o relato da maternidade como o cume da vida dunha muller.
E por que cres que ocorre?
É normal porque como fillos, sobre todo antes de ser pais, esiximos iso. Encántanos a idea de pensar que nacemos para bendicir a vida dos nosos pais e enchelos de felicidade.
Pero unha cousa non limita a outra, non? Ter fillos pode ser o mellor que che pasou na vida e, ao mesmo tempo, que a experiencia da maternidade sexa terrible
Desde logo. Todas as maternidades, aínda que sexan marabillosas, conteñen unha parte conflitiva. Iso é así. Hai moita aprendizaxe, momentos de ilusión, de amor e dunha tenrura xigantesca. É unha experiencia que, na maioría dos casos, merece a pena vivila. Pero non sempre é así.
Preocupábache que o público entendese a un personaxe como María, que lograse empatizar con esa nai que se obsesiona coa idea do infanticidio?
Totalmente. Era un dos nosos temores. Sabiamos que era un tema delicado. Que unha muller rexeite ao seu bebé podía xerar moita antipatía. O reto da película foi que o público sentise empatía cara a ela, que puidesen entendelo e porse nos seus zapatos durante un momento.
Queriamos que non a visen como un monstro. É o que lle ocorre a moitas mulleres que pasan unha depresión posparto. Non poden nin compartir o que lles pasa porque o estigma que pesa sobre elas é enorme. E a sensación de culpa tamén. Víveno en silencio e iso agrávao todo.
E que viste en Laura Weissmahr para que fose ela quen encarnase a María?
Primeiro, a súa mirada. É moi expresiva. Transmite unha ferida, unha greta e un cansazo que che golpea. É súper fotoxénica e ten un gran magnetismo. Atrapa a mirada do espectador. É algo que llo vin cando lle fixen o casting. E, ademais de todo iso, é unha actriz moi especial.
Non se parece a ninguén que eu vira. Hai algo nela que é irracional, volátil. Encaixaba perfectamente para un personaxe que non está ben. Traballamos moitísimo con ela e entregouse completamente, con paixón e compromiso. Fixo un traballo excepcional.
Para este tipo de personaxes tan marcados es das que prefires actrices noveis?
Non. A verdade é que buscabamos unha actriz coñecida. Así é máis fácil atraer a atención dos medios e do público. Pero si é certo que unha cara nova achega algo único. Cando ves a un actor por primeira vez, aprecias moito o nivel de verdade e de credibilidade que ten. Todo se potencia.
A Laura, a réplica en pantalla dálla Oriol Pla, que na película móstrase como un home profundamente optimista, pero desbordado polas circunstancias.
Foi un personaxe que naceu das necesidades da trama. Nós queriamos construírlle a María unha parella á que ela non puidese culpar do que lle pasa. Porque o que lle pasa pódelle pasar a calquera muller, non só ás que poidan estar con homes horribles.
E, doutra banda, necesitabamos que ela estivese soa. É en soidade cando se disparan máis os medos. El non é capaz de ver o que pasa á súa muller, pero non por maldade ou egoísmo. É ela a que disimula o seu malestar, sobre todo cando está con el. Eu quería salvalo e centrarme nela.
Viñeches a Pontevedra, no marco das actividades previas dos Premios Feroz, unha cidade na que precisamente Salve María non se estreou en cines. Gústache este contacto directo cun público que está afastado dos grandes circuítos comerciais?
Para min é algo habitual. É un tema de pura militancia. Gústame apoiar todas as iniciativas, como os cineclubs por exemplo, onde aínda se poñen estas películas e apoialas coa miña presenza. Para animar a que vaia máis xente a velas.
O cine necesita destes espazos e destes esforzos colectivos. Hai que dar posibilidade á xente para que non teña que ver só un determinado tipo de película pensada como produto comercial, senón que tamén poida ver historias diferentes.
Gozas dos coloquios posteriores co público?
Encántame, si. Fágoo moi a miúdo e seguireino facendo as veces que faga falta. Se non o fago máis é porque teño un fillo e tampouco podo desaparecer todo o tempo. Para min, é un momento esencial. Ter o feedback da xente dálle unha nova dimensión á película.
E estanse a achegar a ti moitas mulleres a dicirche que, por fin, alguén fala das súas historias?
Si, moitísimas mulleres de todas as idades que foron nais. Pero o máis sorprendente é que tamén o fagan as mulleres de 60 ou 70 anos. Veñen dicirme que efectivamente a maternidade non era aquilo que lles contaban e que o instinto maternal é un conto chinés.