Para Carlos Núñez (Vigo, 1971) o concerto que dará este sábado en Pontevedra (20:30 horas, Pazo da Cultura) non será unha actuación máis. Cúmprense 25 anos do seu primeiro disco, ese A Irmandade das Estrelas que levou á gaita galega, por primeira vez, ás listas de éxito.
Tras un confinamento no que, recoñece o artista galego, estivo "a outras cousas" como un libro coas transcricións de Ricardo Portela, a compañía Sony propúxolle gravar un disco novo para celebrar esa efeméride. "Non estabamos preparados para facelo, pero ao final fixémolo nun mes", explica nesta entrevista con PontevedraViva.
Revisitas A Irmandade das Estrelas pero con cancións novas e colaboracións con artistas como Rozalén, Iván Ferreiro ou Andrés Suárez. Como xurdiu todo?
Preguntei a Sony a quen do panorama 'mainstream' gustáballe de verdade a música tradicional. Dixéronme que Rozalén. Coñecina e foi unha experiencia fantástica. É unha persoa súper próxima e canta moi ben. Esa foi a filosofía do disco, gravar con novos artistas que están hoxe na palestra e que, desde outros xéneros, inspíranse xa na música tradicional.
E como estás a vivir este reencontro co disco? Es o mesmo que o gravou no seu día?
Eu creo que si. Son o mesmo rapaz, aínda que cumprise 50 anos. Teño a mesma ilusión e as mesmas ganas de aprender. O que quizais cambiou é que entón eu quería aprender dos mestres, os meus referentes eran músicos maiores que eu como The Chieftains ou Paco de Lucía. Agora a miña maior ilusión é facer música cos mozos e aprender deles, da súa perspectiva e das súas novas ideas. Pero sempre coa música tradicional e celta como base.
Ademais inclúes cancións con pezas populares recuperadas por Álvaro Torrente, Uxío Novoneyra ou Martín Códax. Unha proba da rica tradición que temos en Galicia, non?
Sen dúbida, é marabilloso. É algo moi noso. Hai un continuo con toda esa tradición do pasado. As cousas vanse adaptando aos novos tempos ou ás novas modas, pero hai nelas un substrato e unhas esencias que veñen de moi atrás. E é marabilloso ver que existe unha nova xeración que traballa esta música tradicional con total naturalidade.
Non sempre foi así?
"Ser gaiteiro nos anos 80 non foi fácil. Había unha obsesión por ser modernos e iso pasaba por renderse ao rock da movida. O noso era ir a contracorrente"
Non é o que eu experimentei. Ser gaiteiro nos anos 80 non foi fácil. Había unha obsesión por ser modernos e iso pasaba por renderse ao rock da movida. Era sinónimo de progreso e liberdade. Recordo a Ricardo Portela, no último concerto que fixemos xuntos en Vigo, chorando entre bambalinas porque recibira o agarimo do público. O noso era ir a contracorrente. O de agora é a confirmación dun soño.
E cal foi o punto de inflexión?
Houbo un momento no que todo cambiou. Foi nos anos 90 cando a música celta púxose de moda en todo o mundo e grupos como The Chieftains tiveron acceso a todas as estrelas da música. O apoio dos roqueiros americanos foi clave. O ceo abriuse para nós.
E para ti, un mozo que estaba a empezar, ir de xira con eles debeu ser como un máster...
Imaxínate. Eran os Charlie Parker da música celta. Os mellores. Todos eles. Era a mellor aliñación posible para esa idea e esa música. Xirar con eles sendo tan novo foi algo irrepetible. Agora que Paddy Moloney morreu, son consciente do que cambiaron a miña vida. El empuxoume a que deixase a miña praza de profesor de conservatorio. Foi unha tolemia dar ese paso.
Nunca te arrepentiches?
Non. Estou moi orgulloso de todos os pasos firmes que fun dando ou das conexións que fun facendo con músicas que, para moitos, eran inimigas da tradición oral galega como o flamenco. Aínda me acordo do que se montou en Galicia cando gravei flamenco. Pero 25 anos despois podo dicir que estou realmente contento de todo este camiño.
E que aprendiches co tempo?
Pois, entre outras cousas, que o do gaiteiro non é simplemente facer música. Hai toda unha misión detrás. O gaiteiro é como un samurai. Iso aprendino de Ricardo Portela ou de Antón Corral, dos mestres que me influenciaron. Temos unha responsabilidade. Somos os gardiáns dun tesouro e ese tesouro é a nosa tradición oral. Non podes facer calquera cousa.
Dentro desa idea que comentabas antes, das novas xeracións que perderon o medo para experimentar coa tradición, resultoume curioso que digas que hai relación entre a muiñeira e sons urbanos como o trap. Como é posible iso?
"Os máis novos do mundo latino e a xente que fai música en Miami, sen sabelo, están a educarse en ritmos e improvisacións 'muiñeirosas'"
É algo que fun detectando desde hai anos. Nas músicas urbanas o ritmo é máis lento e por iso meten tresillos. Os máis novos do mundo latino e a xente que fai música en Miami, sen sabelo, están a educarse en ritmos e improvisacións 'muiñeirosas'. E si, o trap deu unha nova oportunidade a ese mundo ancestral tan noso.
Comprobarémolo no concerto de Pontevedra?
Si, o concerto de Pontevedra estará orientado a esa temática. Imos explorar iso con convidados sorpresa. Son músicos menos encorsetados, que colaboraron entre outros con C. Tangana e cos que atopamos esa liberdade.
E tamén se dá, entendo, o camiño inverso. Como as Tanxugueiras, que partindo deses sons tradicionais, optaron por engadirlles influencias urbanas ou electrónicas.
Son fantásticas. Encántame que esa música milenaria das 'pandereiteras' teña tamén unha nova oportunidade. Para a gaita non foi fácil conseguir conectar co público e para elas tampouco o foi. Son herdeiras de xente como Xiradela, que eran as raíñas. Tecnicamente eran unhas máquinas. Elas apostan por unha versión diferente, con harmonías urbanas. A tradición continúa adaptándose a cada momento. É a súa condición innata.
E agora optan a representar a España en Eurovisión, con música tradicional e en galego. Algunha vez pensaches que isto podería ser posible?
Sempre foi unha especie de soño para cataláns e vascos. Ao final, cada un sempre quere situar a artistas seus. Eu non son especialmente fan de Eurovisión para a miña música, non é o mellor contexto para iso. Pero é unha xesta. É unha oportunidade e unha plataforma enorme.
Antes, en todo caso, será o teu concerto en Pontevedra. Que esperas desta cita?
Estamos súper felices e temos moitas ganas de atoparnos co público. Pontevedra é o exemplo do que debe ser unha cidade, a conexión entre o urbano e a cultura máis tradicional. Toda a ría é en si mesma, de feito, unha tradición única e dun valor incalculable. Tocar en Pontevedra non é calquera cousa. Hai que preparar moi ben o concerto e darlle substancia. E iso faremos.