Un pasadizo secreto que ten fascinada a toda a cidade
Por Alejandro Espiño
Non se fala doutra cousa en Pontevedra. Desde que se coñeceu a existencia dun pasadizo subterráneo secreto baixo a rúa Andrés Muruais, a cidade revolucionouse. E esta expectación colleu por sorpresa aos familiares de Celestino Poza Cobas, o médico e político pontevedrés que ordenou a súa construción no seu día para unir o sanatorio que dirixía a principios do século XX coa súa vivenda particular.
"Toda a familia sabiamos da existencia dese pasadizo. E os veciños tamén". Son palabras de Isidro Caballería Palau, o marido dunha neta de Celestino Poza Cobas, que pouco despois de desvelarse a existencia deste túnel quixo contar a PontevedraViva a historia que se esconde detrás da devandita construción. Iso si, deixa claro desde o principio que "alí non había nada escondido, nada raro nin ningún tesouro".
El mesmo viviu no edificio no que estaba situado o pasadizo. "Eu nunca entrei nel, aínda que moitas veces tiven a curiosidade de velo cos meus propios ollos", explica. Pero nesa época xa estaba inutilizado. E ninguén volveu usalo tras a morte da persoa que ordenou habilitalo co único obxectivo de conectar o sanatorio coa súa casa por comodidade "e non andar de noite polas rúas".
Fíxoo despois de que, a pesar de ser concelleiro do concello, se lle denegasese a licenza para construír un paso elevado "como na rúa do Arco". Así que "evidentemente sen permiso", Celestino Poza ordenou construír o pasadizo subterráneo, unha obra que el mesmo supervisou en todo momento.
Fíxose con tanto sixilo que poucos se decataron do seu segredo. E os que o sabían, por respecto, agarimo ou agradecemento a el, tamén calaron. "Era moi querido, axudou a moita xente", sinala o seu neto político. Aínda que tamén axudou, sen dúbida, a que naquela época "non había moito control nin estaba o urbanismo tan regulado como agora".
Fíxose con tanto sixilo que poucos se decataron do seu segredo. E os que o sabían, por respecto, agarimo ou agradecemento a el, tamén calaron
O túnel contaba con dúas entradas. Unha no cuarto da caldeira do sanatorio e outra no garaxe da vivenda familiar. Só el o usab. Tiña un tamaño considerable, duns dous metros de ancho e outros dous metros de alto, e contaba cunha coidada decoración, xa que as súas paredes estaban azulexadas.
"El era moi manitas e gustáballe moito a carpintería. Seguro que el mesmo axudou a facelo", relata Isidro Caballería, quen comprende que o descubrimento deste pasadizo chamase a atención porque "non é habitual que haxa isto no subsolo dunha cidade".
A pesar diso, non entende como desde o Concello aseguran descoñecer a súa existencia. "Cando reformaron a rúa nos anos 80, o enxeñeiro municipal naquela época, Enrique García Quintela, dirixiuse a nós e nos falou de que atoparan o túnel", asegura este familiar de Celestino Poza. Ambas as entradas xa estaban tapiadas entón -calcúlase que foi a principios dos 70- e sospeitan que con estas obras o pasadizo foi enchido para evitar posibles afundimentos da rúa.
REFUXIO DURANTE A GUERRA CIVIL
Celestino Poza Cobas foi ademais un dos grandes referentes do republicanismo en Pontevedra. E iso pasoulle factura tras a Guerra Civil. "Confiscáronllo todo, incluído o diñeiro que tiña no Banco de España", lembra Isidro. Un saqueo que, tal e como lembran outros membros da súa familia, cebouse especialmente co sanatorio. Todo o material médico cirúrxico foi repartido en hospitais privados de Pontevedra e Vigo.
"Tiña unha bomba de cobalto para radioterapia que era a primeira que había en Galicia. Desmontárona e deixaron que se oxidara no cuartel de San Fernando, probablemente porque non tiñan nin idea de como usala", explica o neto político deste médico, que tras o levantamento fascista foi torturado e encarcerado xunto a dous dos seus fillos, un dos cales -Luís- foi fusilado na Caeira en novembro de 1936.
Antes diso "axudou a escapar a moitas persoas ata Portugal" e así o confirman cartas manuscritas que aínda conserva a familia. E o pasadizo que fixo construír serviu como refuxio e lugar de agocho para moitos outros republicanos perseguidos polo exército de Franco. Non foi ata anos despois, alá por 1943, cando o pouco que lle quedaba tras o espolio sufrido regresou ás súas mans.
Unha historia que renaceu ao desvelarse a existencia dun túnel do que moi poucas persoas sabían. Unha historia que volveu a sinalar a Celestino Poza Cobas como un home respectado e querido na cidade. Unha historia que quedará xa no imaxinario colectivo da cidade de Pontevedra. Unha historia da que, seguramente, seguiremos coñecendo máis detalles nos próximos días.