Pedro De Lorenzo y Macías
Lembranzas dun pobo esquecido
PRÓLOGO:
Esta peza literaria é en recoñecemento de Penicho, fillo, neto e descendente de Gandeiros. Naceu en Mosteiro e eu tiven a fortuna que él me invitara a varios curros na Escusa, na cima do monte Castrove.
Vín como os nenos montaban as bestas como os apaches, nas películas; isto me levou a pensar que os primeiros cabalos que foron a América eran desta terra grandiosa e os xinetes que eran gandeiros. Penicho era un gandeiro cunhas creencias moi sinxelas, pero moi naturais. Tanto que cando, morreron os seus pais, e non entendendo a civilización de agora, aforcouse no ano 1994.
Falando con él comentábame: "Os homes son de carallo: queiman os montes, faín guerras por proveito, matán por matar ós animais de caza sin respetar a natureza. Só queren cartos e poder e no lles importa os outros pobos. Todos somos irmáns e iguais e temos que servirnos da natureza para vivir todos. Hoxe nin respetan a Deus ni as leis naturaís e universaís. Vanse todos para o carallo".
Tamen está o meu recoñecemento sincero a Rei Soto, foi crego e tivo que exiliarse en tempos da guerra civil. Académico da Lingua Galega, escritor, voltou a España e hospedouse no Mosterio de Poio. Onde esta soterrado e poseen todalas súas obras e otras moitas de literatos galegos. A súa obra "A Loba", renaceu nesta peza porque él foi un gran estudioso das costumes gandeiras.
"So haberá paz cando os homes entendan que Deus é o mesmo, con distintos nomes según as relixions, filosofías. Cando intercambien cultura, respétense, irmánense, entón haberá paz, senón, a destrucción do noso mundo".
(Ensayo registrado y autor Pedro de Lorenzo y Macías).
CAPITULO PRIMEIRO.
Naceu a primaveira, rebuldeira, inqueda, revoltosa e excitante, seria e reservona. Erguese tardía e acaramela ó sol; iste, pavoneándose, esgota a sua calor, deixando o atardecer xélido.
Esta primavera é apaixonada...; pasea risoña, coqueta, leda; de súpeto entristécese de amor e chora...., as suas bágoas empápano todo, irrita ós ventos, que violentos azoutan á terra.
A aldea desperézase dun inverno duro e longo. Está situada na ladeira do Castrove, a súa parroquia é Armenteira. As súas casiñas están espalladas, pero en cada recodo hai unha taberna, que vende de todo: Chámanlle "as trece estacions".
O Galo, co seu esporón de machista e fero, con pulmón de Pavarrotti, estremece a tódolos durmentes.
Marixa "A Cabra" é leiteira e dedícase ó troco. Érguese moi cediño, colle o seu leite e cárgao nun carriño, recolle os ovos e os caldeiros. Xa preparado o vehículo, engáncha a un burriño, pequeno, fraco e maleducado.
- Imos, cabrón. Déixate enganchar ou mólete a paos.
Xa vai Maruxa coa súa compaña polas corredoiras, recollendo nas facendas leite, ovos, e encargos dos seus veciños. No sabe ler, mais no se lle escapa ninguna, nin erra nos recados, nin nas contas. E unha muller sá e traballora.
O mosteiro de Armenteira é moi antigo, de estilo románico; foi unha abadía. Entra e ve a San Ero, o parvo que durmiu tantos anos; chega a carón do crego.
- Bos días, Don Froilán. Aquí está o leite.
- Bos días, filliña. A de onte estaba bautizada.
- Bautízoa para que sexa santa. ¿Ou vostede non nos bautizou a nós?.
- Mira, Maruxiña, non empeces, non empeces......
- Imos, Don Froilán. Con esta leite xa me debe mil reais. ¿Cando troca?.
- Filliña, tódolos días digoche: "Que Deus cho pague".
- Mais eu dígolle a vostede, "se Deus no me torna os mil reais, será Él o que lle traiga o leite.
O crego da un portazo, o borrico ornea e Maruxa colle un cabreo de mil carallos. Váise cara ó Mosteiro, berrando xaculatorias contra o crego, maldicindo, e suspirando que a Loba lle roube ese corazón mesquiño e usureiro. Á volta da curva espera O Dionisio, viúvo, que lle fai carantoñas. Recólleo, e collidos das mans, van tan embebecidos que a xente rise ó velos pasar. Non poden casar, porque os seus fillos así o queren. Ámanse ás agachadas, pero é un segredo a voces e purificado
cos bafos das tabernas.
No Mosteiro, na feira hai xente de tódalas parroquias. Maruxa troca as súas mercancias polos encargos dos seus veciños, e as súas. Troca os caldeiros baldeiros por outros cheos de restos alimenticios: son para os seus porcos. Fala soíña e pasa de todo. Acaba de cumprir sesenta e oito anos.
- Xa teño o peixe de Felisa, o bacallao do Recho, o retal para Puriña, só de nome, porque do outro......, xa. ¿Para que quererá Andrea estas bragas tan curtas e uns sontens tan pequenos e duros? Huuuuy, chéirame a gato engaiolado, a cornos. ¡A min iso no me vai!
Cae a tarde...., e apagouse o sol. O frío aloumiña a pel e un estremecexe. Xa a xente da aldea está recollida. Maruxa "A Cabra" chega a primeira facenda.
- ¡¡ Recho!!..., aquí tes o bacallao, o aceite.
- Entra, Maruxa, e toma unha cunca de caldo.
- Hoxe non, teño présa. Hei de falar coa Andrea. Saúdos a todos e non lle des ó cóbado, que logo fedes.
- ¡Vaite con Deus, bruxa do carallo!
Deixou tódolos encargos e chegou á casa da Andrea, muller un pouco maduriña. O seu marido estaba emigrado nas Américas; mandáballe tódolos meses cartos e con eles foron facendo a casa e comprando as bestas. Tiñan seis fillos. Os dous maiores dedicábanse á trampa e tiñan as bestas no Castrove: eran gandeiros.
- ¡¡¡ ANDREA!!!, Abre a porta que veño morrendo de fame e de sede.
- Pasa, Maruxa. ¿Trouxeches o encargo que che escribín?
- Si.
- ¿Non fisgarías no paquete?
- Pois, si. E de iso teño que falar. ¿Para que coño queres esas bragas e sonténs de cabareteira?
- Prometes calar e cóntoche todo. ¡Verás! Para o primeiro ven o meu Xoaniño das Américas, e nas cartas sempre dinme que quereme ver guapa e á moda. ¿Lembras ó cine que me levaches? Son da talla de Marilín. Como ves no son para mal.
Clarecido o asunto xantaron xuntas o carón dos fillos, contaron as labores do día: pace-las vacas, poda-las viñas, corta-las silveiras, muxi-las vacas, e outras cousas.
Xa era noite; a lúa preguiceira tapouse cunhas nubes de mal carácter, negras, e con ganas de vomitar bile e fogos. Maruxa chegou a casiña. Os seus fillos xa fixeron as obrigas do fogar: ordeñaron e aliñaron as cousas para mañá. A casiña era pequena. Fóronse durmir. Pero Maruxa, nun cuartucho pequeno, deitou coa súa cabra, contáballe contos e durmiaxe... De aí o nome "MARUXA A CABRA".
(continuará).
Texto y fotografías registradas.
Autor: Pedro de Lorenzo y Macías.