Unha correcta alimentación é unha óptima medicina preventiva a calquera idade. É unha da máximas que expón David Torres Regueiro, nutricionista de Atención Primaria no centro de saúde Virxe Peregrina de Pontevedra.
Recentemente foi convidado por Asaexs, a Asociación do Alumnado e Exalumnado Sénior da Universidade de Vigo no campus Pontevedra, para ofrecer unha conferencia respecto diso. Falamos con el sobre alimentos, hábitos correctos ou incorrectos de alimentación.
Empecemos con termos, é o mesmo comer que alimentarse?
Comer é o acto social ou persoal de sentar á mesa e tomar alimentos e alimentarse é darlle ao corpo os nutrientes que necesita, pero tampouco hai que xerar confusión entre termos, poden ser sinónimos para que todas as persoas enténdano.
Alimentarse ben é cuestión de alimentos, de número de inxestas, de cantidades ou de todo en conxunto?
De todo en conxunto e tamén hai que engadir o factor do que fago, o exercicio, o movemento, en definitiva o estilo de vida, o que os gregos chamaron dieta e que significaba estilo de vida ou hábitos de vida. Así que non depende só do número de inxestas ou da cantidade, senón máis ben do que fago e o que necesito cubrir para iso que fago.
Seguindo máis detalladamente coa cuestión anterior, que alimentos non poden faltar nunha correcta alimentación?
A dieta mediterránea e a dieta atlántica, que son as tradicionais e similares, é unha alimentación baseada en verduras, cereais, pataca, froitas, aceite de oliva, froitos secos, legumes e en menor medida carne, pescado, ovos e produtos de orixe animal. O que non poden faltar son produtos frescos e de orixe vexetal.
Cantas inxestas recomendas, as tres de almorzo, comida e cea, ou debemos subir ata as cinco incluíndo ao mediodía e á tarde?
Cada un ten que adaptar o número de inxestas en función das súas necesidades, do seu estilo de vida. Pódese comer unha vez ao día, dous, tres, a condición de que se inclúan todos os grupos de alimentos básicos que falamos antes e en función de horarios. E algo que igual é difícil e quizá perdemos: a intuición de cando cremos que debemos comer, cando temos fame.
Ao final é unha cuestión de educación, se me afago ou me educo a comer tres veces ao día estarei cómodo con iso e se me afago a cinco ou seis o mesmo. Ten moita relación tamén con beber, quen non está afeito cústalle moito, pero se te adestras e edúcasche a beber e non o fas, sentes sede.
Se che pregunto por cantidades, será máis complexo porque un neno, unha persoa nova, un adulto e un adulto maior non teñen as mesmas necesidades alimentarias, mesmo dentro una mesma idade.
A alimentación é similar en todos os grupos de idade no que refire á necesidade de cubrir os grupos de alimentos. O que cambia son os alimentos como o pan ou a pataca, o arroz, ou as pastas, que son hidratos de carbono e van cubrir as diferenzas de actividade.
Isto é, un neno que está en crecemento e ten máis mobilidade ou alguén que faga máis deporte, poderá aumentar a cantidade de hidratos que unha persoa maior que teña menor mobilidade e aí é onde se axusta a cantidade de enerxía, pero no resto de grupos mesmo os proteicos, que son carnes, peixes e ovos, as cantidades son parecidas.
Unha boa alimentación non ten que ser sinónimo de pasar fame, dígoo por aquilo de entender dieta sa como restrición.
Claro, o termo dieta no sentido que adquiriu na última parte da historia da humanidade cambiou a restrición e isto é para adaptarse aos cambios sociais producidos. Asociamos dieta a restrición, pero agora vaise entendendo que alimentarse non ten que ser pasar fame.
Non deberiamos ter a sensación de necesidade, aínda que é certo que na sociedade moderna hai unha fame que denominamos fame emocional e que é resultado de cultura alimentaria, márketing, oferta, mensaxes que recibimos e que non é fame física senón ganas de cubrir unha ansiedade ou falta emocional a través dos alimentos. Estritamente non deberiamos pasar fame desde o punto de vista fisiolóxico pero en xeral non se sabe diferenciar esa fame real da emocional.
Grande Cobián, que foi o iniciador da nutrición nos 70 en España dicía o de: almorza como un rei, come como un príncipe e cea como un esmoleiro. Aínda que isto actualmente non é totalmente exacto, referíase a que se te quedas con algo de fame non pasa nada, mesmo pode ser saudable. Hai que atopar ese equilibrio entre quedar cun pouco de ganas pero que non significa quedar con fame.
De acordo ao teu día a día profesional, comemos adecuadamente?
Non, pero claro, eu recibo a persoas que non comen ben. Sufrimos desde fai máis de vinte anos o que se denomina pandemia da obesidade que está relacionada co sedentarismo, tanto na etapa infantil como en adultos. Isto engadido a unha sobrealimentación, exceso de oferta alimentaria, de márketing e de información e que a nosa capacidade de elección deixou de ser natural, o que vexo son persoas que comen mal e que son reflexo da sociedade que desde fai máis de trinta anos aprendeu a comer mal.
Que doenzas atópasche con máis frecuencia derivadas dunha alimentación incorrecta?
Desde o servizo de Nutrición, que estamos de apoio en Atención Primaria, atópome fundamentalmente con patoloxías crónicas como obesidade, diabetes, lipidemias por colesterol alto, ou triglicéridos.
E ao revés, que doenzas atopas con máis frecuencia que requiran necesariamente dunha correcta alimentación?
Unha correcta alimentación é un preventivo. Alimentarme ben prevén outras enfermidades agudas, pero prevén a aparición nun estado crónico ou agudo de calquera tipo de enfermidade sobre todo relacionada co aparello dixestivo e o desenvolvemento de diabetes ou colesterol que non só está unido á alimentación senón tamén ao sedentarismo, que adoita ir correlacionado.
E o mesmo para algo moi simple que é hidratación, beber o que non sexan bebidas edulcoradas ou alcol para evitar enfermidades renais, pinga etc...
Hai poco tempo falamos cun médico especialista en Dixestivo e sinalábanos que a alimentación é a mellor medicina preventiva e que hai que prestar máis atención ao tubo dixestivo porque é a maior porta de entrada ás enfermidades que coñecemos. Estás de acordo?
Unha das consecuencias do que foron as dietas restritivas que eliminan grupos de alimentos como verduras ou cereais integrais foi que desde fai máis de vinte anos a inxesta de fibra está moi por baixo da metade das recomendacións. A fibra vén da froita, verdura, cereais, legumes ou froitos secos. A fibra é o maior preventivo para unha boa fortaleza intestinal e isto é protector fronte a enfermidades relacionadas co tubo dixestivo.
E logo hai outro factor, porque non só é alimentación, o estrés, físico e emocional, incide tamén no bo funcionamento do sistema dixestivo.
Es partidario, se non hai ningunha patoloxía, da toma de suplementos ou complementos vitamínicos para o organismo?
Non, as vitaminas e os minerais están nos alimentos, con iso fómonos desenvolvendo e evolucionando como especie. Enténdese, aínda que non están determinados os mecanismos, que as vitaminas e minerais no seu matriz natural - isto é nas froitas e as verduras -, son máis eficientes e que dentro dunha alimentación onde cubramos a pirámide de alimentos ten que funcionar.
O que ao final se fai con suplementos ou complementos é extraer sintéticamente dos alimentos esas vitaminas e minerais para suplir carencias relacionadas cunha incorrecta alimentación onde non se poden estar a cubrir as necesidades ou que o estilo de vida non permita cubrir esas necesidades.
E para terminar, que opinas e recomendas en relación a unha palabra á que xa nos afixeron: os superalimentos?
Non hai superalimentos. É unha cuestión de chamar a atención sobre algo e é moi dificil que un alimento por se só, sen ter en conta o estilo de vida e resto de alimentación, teña un efecto moi potente de forma natural. O que sucede é que á hora de chamar a atención, xerar contidos ou correntes de consumo, se digo que por exemplo o aguacate é moi bo, - que non é malo -, entón focalizo que teño que comer aguacate todos os días; se digo que a cúrcuma é antiinflamatoria, entendo que tomar cápsulas ou infusións de cúrcuma fará que estea menos inflamada; ou que o kale é un superalimento, pero non é moito máis que o grelo.
A alimentación que levaban os nosos avós e avoas e o estilo de vida que tamén levaban poderíase considerar superalimentación, ou sentido común. Para min, superalimentos deberían ser os produtos de tempada e de proximidade, o que teño agora e máis preto, que sempre vai ser mellor nutricionalmente polo seu estado de maduración e medioambientalmente con moito menor impacto.