Mentres os gaiteiros tiñamos que patear tódala parroquia, outras formacións só tocaban no tramo final cara o campo da festa, algo que molestaba ós grupos de gaitas. Ademais eran considerablemente mellor tratados que os propios grupos tradicionais galegos, o patiño feo das festas galegas, tocando "a pufo" agardando que dende as administracións nos paguen, xa que as comisións de festas os explotan faga sol ou frío, choiva ou neve, pero non soltan un duro por eles. En contra para pagar ás orquestas de pachanga, cos seus ritmos alleos a nosa tradición, sempre hai cartos a esgalla e sen rechistar. Un dato curioso é que os gaiteiros van porta por porta por tódala parroquia mentres os da comisión pasan o peto decindo que os cartos son para os gaiteiros, os billetes entran no peto, pero dos mesmos os gaiteiros non vemos nada. Ademais dunha explotación é un engano. Incluso chegou a ser o caso que en certa parroquia pontevedresa fai uns anos, lembro que era o mesmo día da voda do borbón ca "republicana" convertida en monárquica, tiñamos que comer nun restaurante e nos dixeran que a comida ía pola nosa conta. Pero a situación máis gravosa sucedeu nunha aldea de Ourense, cando os dos ritmos foráneos lles agasallaban con polbo á feira e nós tivémolo que pagar. Ademais como tocaban menos que os gaiteiros, chegaban antes o local que a comisión de festas preparara e cando chegábamos nós só nos queidaban os restos das empanadas, tras tocar sen parar durante tres ou catro horas en troques da menos dunha deles. Por riba de traballar o dobre deixábanos as migallas.
Experiencias dunha persoa que tocou a gaita durante trinta anos (ca esperanza de volver a tocala) polos pobos, aldeas e corredoiras galegas tocando, kilómetros e kilómetros baixo o sol ou a choiva tocando sen parar mentres víamos como o peto da comisión íase enchendo para pagar seguramente ó trío de pachanga que tocaba durante a sesión vermut. Por suposto, rematada a alborada o traballo non remataba para o gaiteiro, como sí remataba para outro tipo de formacións, xa que tiñan que tocar "a santos" durante a misa e logo tocar na procesión antes de rematar cunha escolma do máis florido do noso repertorio para unha xente que na meirande parte das veces nen miraba para nós. Así é a vida do gaiteiro na "terra da gaita": moito tocar, pouco cobrar, pouco, mal, tarde e arrastro, e as veces sinxelamente nunca, xa que as administracións aproban actuacións e actuacións sen antes ver se hai presuposto, e cando remata o ano fiscal, se non cobraches esquécete de cobrar… gaiteiro iluso.
Non hai ser máis desprezado en Galicia que o gaiteiro, nos queren nas festas para que o peto se encha, para facernos andar. As veces dende a distancia miraba o cartel que anunciaba algunha marca de refrescos e que delataba a cercanía do bar da parroquia ou aldea, tiñamos xa a boca seca de tanto andar e soprar, soprar e soprar, que o fol non se enche so… pero cando chegamos diante do bar os da comisión non fan signo algún de parar e os gaiteiros pasan por diante sen entrar a por ese refrixerio tan agardado.
O gaiteiro é levado porta por porta para levar a cada veciño a súa arte, as veces andamos kilómetros sen tocar, por zonas deshabitadas, para chegar á casa duns veciños que viven alonxados do resto do núcleo de poboación. Cando chegamos alí, a persoa ou non está, ou non nos fai nen caso, ou bota un billete nese peto cuxo contido nunca desfrutamos os gaiteiros.
Podería contar moitas anécdotas deses trinta anos tocando a gaita, moitas delas simpáticas, pero moitas outras que son lembranzas de explotación por parte dunha comisión de festas que non nos paga e quen non aprecia a nosa música, só nos teñen alí para despertar á xente pola mañá trala verbena da noite amenizada pola orquestra de pachanga, esa sí, ben pagada, e para encher ese peto que nunca desfrutamos e cuxo destino descoñecemos.
Así, agardo un mellor futuro para os gaiteiros, mellor que o presente de desprezo, ignorancia, explotación e tocatas "a pufo".