Cun emotivo acto celebrado no Pazo Provincial, a exposición Rexas. Mulleres baixo o terror franquista finalizou a súa itinerancia pola provincia e poderá ser visitada, ata o próximo 10 de decembro, na entrada da Deputación de Pontevedra.

A Pontevedra desta exposición, á que lle pon rostro e nome a 172 mulleres que foron perseguidas, asasinadas, encarceradas e que, ademais, por mor da súa condición de mulleres, foron obxecto de vexacións de corte sexista, inclúese na semana de actos institucionais de reparación da memoria histórica que organiza a Deputación.

O acto estivo encabezado polo deputado de Cultura e Lingua, Xosé Leal, e contou coa participación da escritora e comisaria da mostra, Montse Fajardo, e de dúas familiares das vítimas, Margarita Caballero Calleja e Tareixa Carro Sobral.

Na súa intervención, Fajardo destacou que "non poderiamos facer memoria sin as familias que nos contaron o que pasou", un relato que non está nunha documentación que é "claramente insuficiente para contar a represión sobre as mulleres", engadiu, tras sinalar que só coa cidade de Pontevedra se podería facer un percorrido por todas as tipoloxías de represión.

As mulleres, explicou a comisaria da mostra, foron asasinadas, exiliadas, depuradas, vexadas e foron vítimas das mesmas tipoloxías de represión que os homes "pero ademais sufriron unha violencia con claros tintes sexistas e foron rapadas, tatuadas e agredidas sexualmente".

Esta represión, asegurou, tiña aínda unha compoñente máis no caso feminino, xa que non só sufriron represión polas súas implicacións políticas ou sindicais, senón tamén por estar emparentadas con homes perseguidos e "mesmo as que apoiaron o bando sublevado foron vítimas do golpe do 36".

"Penso que vai ser a xeración das netas e das bisnetas a que rompa o pacto de silencio", subliñou a xornalista nun coloquio no que estivo acompañada de dúas mulleres de familias homenaxeadas na mostra.

Margarita Caballero Calleja, de 93 anos, tiña só 12 anos cando tivo lugar o golpe fascista. Ela foi a encargada de contar a súa historia familiar.

O seu pai, Mauro Caballero, era socialista e estivo agochado durante anos nun oco da cociña da súa casa en pleno centro de Pontevedra. A súa nai, Petra Calleja, forma parte do panel que a mostra dedica ás solidarias por acoller e criar como unha filla máis a Manolita Gómez Lodeiro, orfa de Elvira Lodeiro, unha das dúas pontevedresas fusiladas en decembro de 1936.

Margarita relatou o seu paso pola escola republicana, as súas lembranzas sobre o golpe, de como fixo de correo do seu pai agochado levando notas a outros republicanos da cidade e como viviu o exilio dos seus irmáns, tamén perseguidos polas súas ideas. 

Tareixa Carro é bisneta de Hermosinda Lamoso, veciña de Vilaboa cuxa imaxe forma parte do panel de Sobreviventes. Foi a encargada e explicar como Hermosinda sacou adiante á familia logo de que o seu home, o veciño de Salcedo, Abelardo Sobral, fose asasinado polos fascistas. 

Explicou que nin sequera puido declararse viúva pois o seu corpo nunca apareceu, e que segundo a memoria oral foi arroxado á ría. Tareixa, que forma parte da asociación A Regaduxa de Vilaboa, falou de como se transmitiu o acontecido na súa familia e da importancia de que as xeracións de netas e bisnetas se involucren coa recuperación da memoria.

En total, a exposición conta as historias de 172 mulleres, algunhas delas feitas públicas por primeira vez, a través de 78 fotografías.

Está dividida en tres bloques, sendo o primeiro o da contextualización histórica, que conta que o golpe de Estado supuxo unha quebra dos dereitos da República tanto no relativo ás clases como dende o punto de vista das mulleres, que despois pasaron a ser tuteladas por varón, igrexa ou a sección feminina.

A segunda parte da exposición, a máis longa, analiza as diferentes tipoloxías de represión que sufriron estas mulleres e, finalmente, a última parte dedícase a recoñecer o labor solidario e resistente das mulleres, o seu apoio imprescindible á guerrilla, aos fuxidos, á xente presa e ás súas familias, ás viúvas e criaturas orfas, así como o seu protagonismo na transmisión da memoria.