Manuel Lourenzo: "Durante dous anos non fixen outra cousa máis que escribir 'Cegoñas no fondo da ría'"
Por Anxo Lourido & Daniel Santomé
A finais do ano 2012, Manuel Lourenzo González comezaba a publicar unha serie de 25 relatos en PontevedraViva. O terceiro domingo de cada mes aparecía na sección de Opinión unha das súas historias que voaban entre a realidade e a fantasía baixo o nome de Cegoñas no fondo da ría. Agora, todos aqueles textos aparecen recollidos nun libro publicado por Alcaián de Urco Editora cun limiar escrito polo concelleiro Luis Bará, con quen Manuel Lourenzo comparte amizade, lugar de nacemento e unha etapa das súas vidas como mestres no Instituto Torrente Ballester.
Manuel Lourenzo, como escritor pausado e meticuloso que é, debulla con mimo como lle xurdiu aquela idea que pasaría a ser publicada neste medio de información dixital:
Manuel Lourenzo (ML): Andaba con ganas de facer algo deste cariz, que fosen historias de calquera parte, que mesturasen encontros imposibles de persoas distanciadas no tempo, no espazo ou nas súas actividades e que creasen situacións cando menos estrañas e que fosen interesantes, tramas que puidesen gustar, que levasen emparelladas humor, fantasía e tamén coñecemento histórico. Enseguida albisquei facer isto en Pontevedra con historias referidas aquí, personaxes de calquera parte que pasarían por Pontevedra e vivirían determinadas peripecias e así apareceron os grandes proxectos como o diluvio universal en Pontevedra ou a gran biblioteca de Pontevedra que supera a de Alexandría e acaba ardendo tamén, o de Elvis Presley ou a presenza da Gioconda no Museo de Pontevedra.
Anxo Lourido (AL): E non resultou dificultoso adaptarse a un medio onde se lle establecían unhas condicións, sobre todo, en relación coa extensión das escritas?
ML: Eu teño un vicio vello que é estenderme. En tempos traballei en común con Luis Bará, con material de texto, e tiñamos un método estupendo, infalible. Eu son persoa dada a escribir moitísimo e Luis a curtar. Entón eu producía, producía, producía... e Luis eliminaba, eliminaba... Aquí foi acoplarse a unha nova esixencia, que era múltiple: era extensa para as columnas de opinión pero, ao mesmo tempo, na linguaxe, no tratamento, non podía ser unha linguaxe literaria porque tiña contidos históricos e esforceime. Un libro de relatos que non tiveran estas limitacións, os tamaños non serían iguais, as linguaxes non teñen porque ser iguais. Eu quería facer algo que permitise poder xuntar nun mesmo espazo personaxes moi diversos en ambientes cotiás, con tramas moi simples que desen lugar a moito humor, moita fantasía e algo de lirismo.
AL: O título de Cegoñas no fondo da ría non foi a primeira opción para este conxunto de relatos, que alternativa tiña na cabeza?
ML: O título ía ser Apocronías. Ao ser unha serie quería buscarlle un título para a sección. E esa palabra resumía un intento de non cinxirme a unha cronoloxía formal nin a unha xeografía formal. Hai distorsións temporais e espaciais. A palabra prestábase pero non deixaba de ser un pouco cursi, un latinismo antipático. Acabei dando con este que parte dunha anécdota persoal porque cando era moi chaval lin no Diario de Pontevedra que se viran unha enorme bandada de cegoñas na Xunqueira de Alba e alá fun e non había ningunha por ningún lado. Esta noticia publicouse o 28 de decembro, antes ese día publicábanse estas cousas. Agardei ata agora e lembreina. E non é que sexan inocentadas as historias pero teñen ese toque de crer ou non crer. Cegoñas no fondo da ría tamén ten un xogo semántico.
"Eu concebín a historia que quería contar, o núcleo, e despois fun buscando datos para asentarla sobre unha base crible"
AL: Detrás destes 25 relatos é evidente que hai un profundo traballo de investigación na procura de datos para ofrecer o ton verosímil que perseguía, non é así?
ML: Hai as historias inventadas que están exhibidas entre datos reais. Cheguei á conclusión que mesmo eses datos que damos por reais como o do dirixible na Ferrería queda por ver ata que punto son reais. É un pouco o contrario do que se fai habitualmente, fantasear sobre feitos reais non é novidade, pero non é tan común o contrario. Eu concebín a historia que quería contar, o núcleo, e despois fun buscando datos para asentarla sobre unha base crible. E aí aparece unha cantidade enorme de datos que descoñecía, que exploraba de uns a outros, que me permitía inserir unha historia e me daba pé para outras cousas. Hai unha palabra que se utiliza: "serendipias", son azares, casualidades que ligan acontecementos e que me permitiron asentar as fantasías que eu tiña pensado previamente.
AL: E esas "serendipias" conseguen levarnos a un acontecemento que puidera ser real ou non nestes relatos onde todo está xustificado?
Un exemplo é o relato da Gioconda no Museo. Quería algo importante no Museo de Pontevedra e entón necesitaba a historia para que chegara aquí. Foi moi fácil, porque a Gioconda foi roubada e estivo desaparecida dous ou tres anos. E a historia dábame datos que me permitía enfiar outros datos que parecían coherentes. É unha boa historia que daría para un libro. Ofrecíanse detalles todos verosímiles ata o punto de que chegado o final dis: “caramba! Tiñamos a Gioconda no Museo e non o sabiamos” e ademais incluso na historia se concibe o motivo polo cal non se sabe porque, en teoría, chegou aquí como froito dun cambalache peliagudo, delictivo, por parte dun pontevedrés histórico que quizáis non existiu ou si, quen sabe?
AL: Practicas deste xeito un xogo literario con irrealidades que poderían ter sido reais?
ML: Ver as historias con rigor académico e ao mesmo tempo a fantasía máis destemperada porque ao final, polo que xa fomos vendo, a historia que se nos vende como real a saber cantos datos non foron así. Hai unha frase que di que somos tanto o que fomos como o que non fomos, ou o que puidemos chegar a ser. E esa e a lectura de fondo.
"Non buscaba que ninguén aprendese grandes cousas con isto pero deleitar si, entreter. E o tema do humor despréndese da propia natureza dos textos"
AL: E esta circunstancia provocou anécdotas divertidas con lectores que se sorprendían polos acontecementos que estaban a descubrir que terían pasado en Pontevedra, verdade? Mesmo a wikipedia recolle a historia dos dirixibles e fala da aterraxe dun dirixible da compañía Goodyear, un modelo USS Los Angeles con tecnoloxía Zeppelin.
ML: Alá na primeira historia foi moi desconcertante porque conto que a película Casablanca estivo a punto de ser rodada no Café Moderno e cóntase con datos moi concretos, con algúns datos "reais". E as preguntas que me facían os lectores eran "por que non se sabía iso?". Celebrábase ese mes o cincuenta aniversario da estrea de Casablanca e eu resistíame a dicir o que estaba pasando porque era un xogo aberto como nunha roda de contos. Teño anécdotas de moitas persoas que lían historias por separado e coaban moi facilmente. Unha persoa paroume para dicirme que incluira unha cita miña nun libro que estaba a punto de publicar e que lle parecía interesantísimo, que lle parecía mentira que iso non se soubese. Era un texto dun científico, dun académico e tiven que contarlle a verdade. E lembro tamén nos comentarios en PontevedraViva na historia da Illa de Tambo. Nese relato cóntase que a illa é un animal prehistórico da época dos grandes saurios que quedou varado contra o fondo e non deu saído e aí quedou. Estamos falando de hai decenas de millóns de anos e foi converténdose en granito. Hai casos en todo o mundo de illas que teñen orixe orgánica. E unha persoa fixo o comentario que, dunha maneira moi seria e case alterada, dicía que "bueno, isto é imposible. A illa é claramente granítica. A persoa que escribiu isto quixo facer unha broma? Eu nunca contestei".
AL: O humor, por tanto, aparece como punto básico destas narracións?
ML: Moitas historias intentaba contalas con seriedade, o humor está por debaixo. A propia maneira de contalo cun aire serio, documental, académico pero de trasfondo, sobre todo nalgunhas expresións, procuraba o riso, o entretemento. Non buscaba que ninguén aprendese grandes cousas con isto pero deleitar si, entreter. E o tema do humor despréndese da propia natureza dos textos.
AL: Por último, volvería a afrontar outra segunda etapa de Cegoñas no fondo da ría malia o esforzo que sabemos que che levou?
ML: Realmente daban moito traballo. Comecei en decembro. Fixen 25 textos e isto obrigábame a rutinas ás que non estaba acostumado. Tiñan un antecedente coa revista Retranca con Kiko da Silva pero eran outro tipo de textos. Digamos que o proceso era pensar a historia, tiña un catálogo de diferentes temas, debían ser cousas fortes, potentes e despois buscar os datos que as sustentasen. Iso levaba tempo. Unha vez publicada unha, podía esquecerme durante unha semana pero xa inmediatamente tiña que poñerme coa seguinte e, claro, eu teño métodos, son meticuloso, reviso moitísimo. Durante dous anos non fixen outra cousa máis que escribir Cegoñas no fondo da ría. Foi un traballo gordo, moi bonito. Paseino moi ben, asombreime moito e descubrín múltiples cousas que ignoraba por completo. Foi unha experiencia especial e case diría que case, case bótoo de menos pero foi unha etapa que xa terminou.
(O material desta entrevista foi recollido na presentación de Cegoñas no fondo da ría realizada na Casa das Campás de Pontevedra o 4 de maio de 2015)
Relacionadas:
-
RADIO.- Manuel Lourenzo: De aqueles Salgaris veñen estas Ceibas
Por Marisa Ciordia |
-
Manuel Lourenzo presenta 'Ceiba de luz', premio Jules Verne 2017
Por Mónica Patxot |
-
Manuel Lourenzo, Premio Jules Verne 2017 pola súa obra xuvenil "Ceiba de luz"
Por Alejandro Espiño |
-
'Cegoñas no fondo da Ría', unha achega á historia literaria de Pontevedra agora en formato papel
Por Redacción |
-
'Cegoñas no fondo da ría', os artigos de Manuel Lourenzo publicados en PontevedraViva chegan á Feira do Libro
Por Mónica Patxot & Anxo Lourido |