Adrián Estévez Iglesias
Viaxes desde O Alcouce: Os Tres Reinos
Estaba a preparar un recital dentro do Poesía e Microrrelato Pontevedra. Ía facer un concurso, recitando poemas e facéndolle preguntas ao público relacionadas co texto ou o autor. Botei un ollo ao artigo da Wikipedia sobre León Felipe, en parte para ver se puña algo da relación co seu editor, Alexandre de Fisterra. Lembrei que o poeta nacera na provincia de Zamora, e serviume de escusa para unha nova excursión.
Axiña argallei a idea: sairía de Galicia por Vilavella e a Portela da Canda, o tramo antigo da estrada de Vigo a Castela, anterior á N-525. Despois iría até Tábara, vila na que nacera León Felipe, que está atravesada pola estrada N-631; improvisaría até Bragança e Vinhais, e entraría de novo en Galiza polo Penedo dos Tres Reinos.
O venres rematei o concurso-recital e marchei pronto para casa. O sábado espertei ás 7:07, para un par de preparativos de última hora (mirar na Wikipedia cales eran as parroquias da Mezquita e A Gudiña que aínda non tiñan imaxe) e saír cediño. Ás 7:46 collín auga na fonte Barbeira. No Alcouce non chovía, pero o día estaba escuro. Baixei até O Porriño para ir pola A-52 até A Gudiña, e menos mal porque atopei bastante choiva. Pasando Os Valos pensei en tomar o primeiro café en Louredo, onde xa almorzara unha vez de camiño a Allariz. Seguín de largo e enganchei na A-52 sen deixar o coche en Sanguiñeda, como fixen cando quedei con Fran e Cris o día en que foramos desde A Gudiña até Lalín.
Ao comezo levei a radio, e chovía moito. Foron pasando os quilómetros, e seguía a chover. Por un instante pensei en dar volta, ignorando como estaría o tempo cara ao leste. Pero logo foi todo ben. Pasando Verín saín da autovía e pasei á N-525. Parei tomar un café cun cruasán nas Ferreiras, e boteille un ollo ao Marca. O ritual do café, remexer o azucre coa culler e estas cousas, activou os intestinos de Paulov, e tiven que ir ao baño. Tirei tres veces da cadea pero a cisterna, desas vellas elevadas, tiña pouca presión, e alí quedaron restos do peixe que xantara o venres. Que vergoña. Tapeino un pouco con papel hixiénico. Quizais xa estean afeitos, quero pensar.
Despois do Navallo anotei mentalmente que a man esquerda había un anaco de estrada vella por percorrer; quedaba pendente para a volta. Na Gudiña había moita vida. Xa ás 10 e pouco da mañá xente nas terrazas, intercambios comerciais e estas cousas. Pasei o alto do Canizo, e desvieime cara a Vilavella. Comezaba a excursión!
Non comezou nada mal. Vin a igrexa a man dereita, e abeireime para aparcar xusto a carón dun antigo fito quilométrico xa sen pintura. A luz non era boa para sacar foto da igrexa, así que teño escusa para ir outro día a outra hora. É o malo de orientar as igrexas cara ao leste, que non se poden fotografar as fachadas pola mañá cediño.
Seguín cara á aldea da Canda. Máis pequena do que pensaba, pero fermosa. Ten unha capela con camposanto de seu. A estrada morre alí, aínda que se pode seguir polo camiño de Santiago, que atravesa o lugar.
Dei volta e enganchei co tramo vello da estrada, activo até 1975, cando inauguraron o túnel da Canda. Preto do límite entre a provincia de Ourense e a de Zamora consérvase un fito con restos de color, aínda no tramo galego. Xusto na portela hai unha vella área de descanso con fonte, onde paraba unha parella alemá que facía o camiño. Comecei a baixar, e parei nunha construción vella, que imaxinei venda ou fonda. Máis abaixo Google Maps indica que había unha Venta do Cura. Moita vida debía ter esta estrada. Un pequeno cervo ou corzo cruzouna ao trote lixeiro.
Collín de novo a N-525, e quedei con ganas de facer o tramo vello do Padornelo, mais non descubrín por onde teño que ir. Pasei por Requeixo, onde parara tomar un café en febreiro de 2014 nun día de neve, cando fora buscar a Meiga a Madrid.
Logo un cachín de A-52 por descuido, e xa N-631 até Tábara. Metinme por unha rúa e aparquei, no lado soleado porque a parede con sombra xa estaba toda pillada; xente lista. Vin que había bastante xente nas rúas, e caín na conta de que era día de feira. Saqueille unha foto á escultura de León Felipe, que para iso fora até alí. Descubrín o lacón á feira, e concedinme unha ración á sombra. Con auga, vaia, que había que conducir; o pan non estaba malo. Mentres o xantaba vin xente que pasaba con pinta de ir a unha voda. De fondo a música da pulpeira: gaitas e unha versión do himno vello do Celta, o "Sempre andas dicindo para o ano que vén". Do outro lado un xerador de corrente metía barullo. Ao marchar imaxinei a Tábara vella, e León Felipe marchando dela.
Tocaba improvisar o camiño cara o oeste. Collín cara a Fonfría pola ZA-902, para enganchar a N-122. Estrada descoidada, atravesando Escober de Tábara e San Martín de Tábara, aldeas vellas onde o millo non daba prendido, e iso que xa estamos rematando xullo. Terra pobre e abandonada. Campos de fútbol fermosos que levaban moitos anos sen ver un balón rodar. Non obstante, unha estrada á dereita leva ás poboacións de Gallegos del Río e Bercianos de Aliste. No seu momento esta sería terra de acollida.
Crucei o río Aliste e fixen un cachiño de N-122 cara ao leste, e enganchei a ZA-321. O val do Douro, baixando desde Pino del Oro, onde seica os romanos estiveran a buscar o susodito. Flipante. E enriba miña unha ave enorme, posiblemente capaz de levar a Gandalf sobre dela. Non sei se era unha rapaz ou quizais un voitre. A ponte era espectacular, a verdade. Despois de cruzar o Douro, subir cara a Villadepera, e pasando Moralina collín ao oeste pola ZA-324 até Miranda do Douro. Moi curioso o encoro ao pé da vila, cruzando a fronteira pola presa. Ben cargado de auga. Como era antes o territorio? Habería unha ponte ou unha barca?
Sorprendeume ver rótulos con textos case duplicados, e non caín na conta de que eran bilingües, en portugués e mirandés. Que bonito. Un tramo fermoso de conducir, como o anterior, con moito cambio de terceira a cuarta marcha con trazadas rozando o macarra.
Tiña a idea de seguir pola N218 até Milhão, pero antes de Vimioso extravieime e fun dar a Alcañices, de novo na N-122. Baixando cara á fronteira no val do Río Manzanas/Maçãs, no tramo N-122A (agora hai unha autovía, e por aquí xa pouco coche pasa) tomara en novembro un café sórdido, e quixen recuncar. Sorprendeume ver pechado o lugar, que pasara a nomearse Club Lisboa, pero pouco máis abaixo alí estaba o meu bar, o Frontera. Café-bar-restaurante, pero a última vez que serviron un xantar debeu ser antes de que Portugal pasase a ser República.
Entrei ás 14:59. O patrón estaba sentado á barra, disposto a ver o Telexornal de TVE, e cedeume o espazo. Non había prensa. A patrona sentou, e miramos noticias do referendo de Catalunya, és clar. Meu móbil xa cruzara o río, e pensaba que estabamos en Portugal. Preguntei polo baño, que xa sabía que estaba fóra, e preguntáronme de onde era. De Pontevedra. "¿Y qué vienes, andando?" "No, en coche".
Teño visto baños e baños, pero este é do máis estraño. Baixando unhas escaleiras, a carón do toco dun piñeiro que debía medrar desmesuradamente alimentándose das cacas dos condutores. Eu só botei un pis, nun recinto luminoso e semiaberto. Un váter cun rollo de papel hixiénico rosa non espertaba as ganas de cagar.
Crucei o río e proseguín. En novembro fixera o percorrido desde Zamora até Chaves, polo que un tramiño xa o coñecía. Desta volta circunvalei Bragança. En novembro, chovendo moito, parara a visitar o castelo. Seguín cara a Vinhais, gozando máis da estrada ao ter agora asfalto seco. Pasando a vila desvieime cara ao norte. Sinais indicando Espanha. E de súpeto, abofé, outra antiga alfándega. Seguín até Manzalvos, e metinme á dereita, onde había uns castiñeiros enormes. Proseguín un anaco co coche até que remataba o asfalto, e alí ficou o Volvo.
O tramo a pé até o Penedo dos Tres Reinos non está moi ben sinalizado. Tiven que axudarme coa intuición e o Google Maps. Reforestación de piñeiros. Outro pequeno corzo, ou quizais un cervo. Nas silveiras aínda non maduraron os amorodos. Un marco da fronteira, o número 348. Un pequeno desvío. E o Penedo, un pouco decepcionante. Esperábao máis épico, pero é un penedo -ou con- no medio da nada.
Volvín trotando un cacho, e sentinme ledo. Quitei a camiseta, coas mamilas dourándose en dirección oeste. Logo de tres quilómetros alegres volvín ao paso, para retomar o ritmo cardíaco e non entrar suando no coche. De volta á estrada sorprendeume un fito quilométrico reaproveitado nun muro. Crucei cara á igrexa e aparquei xunto a unha fonte. A señora da casa preguntoume se ía deixar o coche moito tempo, porque ía vir o coche da casa. Non, saco unha foto e xa marcho, perda medo. Outra igrexa difícil de fotografar, encaixada entre as casas. Vivendas que no seu momento deberon ser poderosas, con inscricións nas fachadas e amplas pedras de cantaría.
Parei na Mezquita, con igrexa impoñente. Un pazo tamén moi grande, pero cun coche aparcado diante que escarallou a foto. Un obreiro arranxando adoquíns. Unha casa de turismo rural inaugurada por Fraga e cunhas laxes imperiais. Unha placa indescifrable de pedra indicando que nunha casa naceu alguén. Unha fonte recente rota. E a zona nova da vila, con construcións quizais dos 70-80, funcionais e feas como a morte.
N-525 one more time, porque sempre a percorro de oeste a leste pero nunca ao revés. Un día destes teño que ir en tren até a Gudiña, ou até Lubián, e volver en bici. Sería un bo paseo.
Metinme a investigar o tramo vello que mirara á ida. Sitio ben curioso. É a estrada OU-142, que non ten saída. Morre antes de regresar de novo á N-525, logo de tres quilómetros. Seica en 1975 estaba a construírse o viaduto novo porque estaba prevista a construción dun encoro. Quedei con ganas de baixar ao río porque hai alí unha construción estraña, pouco máis abaixo da ponte. Preto, a carón da estrada, hai restos de vivendas.
E para casa. Parada a botar combustible e ler La Región, e de vagar para baixar o consumo do coche. E a descansar, que o lombo xa protestaba.